Kaldırma Kuvveti konusu, özellikle TYT Fizik için önemli bir konu. Her sene mutlaka soru geliyor. Aynı zamanda başka konularla da bağlantılı. Öncesinde dilersen, Basınç konusunu tekrar edebilirsin. Soru çözmeye başladıktan sonra bu konunun sana suyun kaldırma kuvvetini kim buldu sorusu kadar kolay geleceğine eminiz! Kunduz eğitmenlerimizden Fizik öğretmeni Serap Hoca, bu konu hakkında senin için çok faydalı bir yazı hazırladı ve mutlaka görmen gereken örnek soruları seçti!
KALDIRMA KUVVETİ
KONU ANLATIMI VE ÖRNEK SORU
İpuçlarıyla Sıvıların Kaldırma Kuvveti
Kaldırma Kuvveti Konu Anlatımı
?Deniz, göl ve akarsularda büyüklükleri ve cinsleri birbirinden farklı olan pek çok cisim görürsün. Bu cisimlerin kimi su yüzeyinde yüzer, kimi su içerisinde farklı derinliklere iner, kimi de dibe batar.
?Cisimlerin sudaki konumlarını belirleyen etkinin cevabını 2200 yıl önceArchimedes (Arşimet) vermiştir. Rivayete göre Archimedes bir gün banyo yapmak için su dolu bir küvete girer. Küvetin kenarlarından taşan suyu görünce, bu suyun ağırlığı ile kendi vücut hacminin suda kalan kısmı arasında bir ilişki olabileceğini düşünür ve cisimlerin bir sıvıda yüzmesi ya da batmasıyla ilgili bir sonuca ulaşır.
?Havada uçan balonlara, uçurtmalara, kuşlara ve uçaklara olduğu gibi suda yüzen balıklara, gemilere ve kayıklara da Dünya’nın merkezine doğru (aşağı yönde) şekildeki gibi bir çekim kuvvetinin etki eder. ♥️Dolayısıyla cismin, sıvadaki ağırlığı havadaki ağırlığından, sıvının uyguladığı kaldırma kuvveti kadar azalmış olur. Sıvı içerisine bırakılan herhangi bir cisme görüldüğü gibi değişik yönlerde ve farklı büyüklüklerde itme kuvvetleri etki eder.
- Sıvıların kaldırma kuvveti, aşağıdaki formüller bulunur:
Fk = Ghava – Gsıvı
- Batan cismin hacmi, (sıvının son hacmi – sıvının ilk hacmi) ifadesine eşittir.
Eğer yukarıdaki deneyi etil alkol ile yapmış olsaydık, Vbatan yani cismin suya girince değiştirdiği hacim miktarı , sudaki ile aynı olacaktı. Fakat kaldırma kuvveti sadece Vbatan‘a bağlı değildir. İçine girdiği sıvının yoğunluğuna da bağlıdır.
dsu >detil alkol: suda daha fazla bir kaldırma kuvveti söz konusudur.
Kaldırma kuvveti, cismin sıvıya batan kısmın hacmi yanında batırıldığı sıvının yoğunluğuna da bağlıdır!
Tuzlu su, cisimlere daha fazla kaldırma kuvveti uygulamaktadır. Tuz , suyun yoğunluğunu arttırarak kaldırma kuvvetini arttırmıştır. Denizde daha kolay yüzülmesinin sebebi suyun daha fazla kaldırma kuvveti uygulamasıdır.
Yüzme – Askıda Kalma – Batma
Yukarıdaki üç küp, farklı maddelerden yapılmış, eşit hacimli katı cisimlerdir ve şekildeki gibi suyun içinde dengededir. Kaldırma kuvvetinin, yeri değişen sıvının ağırlığı kadar olduğunu biliyoruz. Bu yüzden cismin suya batan hacmi arttıkça, dinamometrenin gösterdiği ağırlık değeri azalır. Cisim suda yüzmeye başladığı anda ise dinamometre sıfırı gösterir. Bu sırada cisme etki eden kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşit olur. Aynı şekilde, kaseye taşan sıvı ağırlığı da cismin havadaki ağırlığına eşit olur.
- Suyun bu cisimlere uyguladığı kaldırma kuvvetlerini karşılaştırınız.
- Fk = Cisme Uygulanan Kaldırma Kuvveti
- Vb = Cismin batan kısmının Hacmi
- ds = Suyun veya sıvının yoğunluğu
- Fk=Vb . ds . g dir
- Bu durumda g ve ds‘yı tüm cisimler için aynı değeri ifade ettiği için ihmal edebiliriz. Vb kısmı büyük olan cisimlerin Fk‘ları da büyüktür.
- 2. ve 3. cisimlerin su içindeki hacimleri eşit olduğu için Fk2=Fk3 dir. ve Fk1‘den büyük değer alırlar.
- Dolayısı ile Fk2=Fk3 > Fk1‘dir.
- Hangi cisimlerin kaldırma kuvveti ağırlığına eşit olur?
- Yüzen ve askıda kalan her cismin ağırlığı kaldırma kuvvetine eşittir.
- Buradan G1= Fk1 , G2= Fk2 fakat G3 > Fk3
- Cisimleri yoğunluklarına göre nasıl sıralarız?
- Cisimler yoğunluklarına göre sıralarken az yoğun olanın sürekli çok yoğun olanın üstüne çıktığını bilmek gereklidir. Buradan hareketle d3 > d2 > d1 diyebiliriz.
Örnek Uygulamalar
- Yukarıdaki şekilde havası boşaltılmış fanusta farklı hacimlerdeki iki cisim şekildeki gibi dengededir. Şekildeki havası boşaltılmış fanusa hava verildiğinde son durum ne olur?
- Havasız ortamda sistemin dengede kalması 1. ve 2. cisimlerin ağırlıklarının eşit olduğu anlamına gelir. Fanusa hava verildiğinde hava 1. ve 2. cisimlere kaldırma kuvveti uygular. Hava tarafından hacmi büyük olan 1. cisme daha fazla kaldırma kuvveti uygulanır.. Bunun sebebi aynı kütleye sahip olan iki cisimden 1. sinin hacminin büyük olması nedeni ile daha düşük yoğunluğa sahip olmasıdır.
- Şekildeki uçan balonu havaya bıraktığımızda balonumuzun başına neler gelir?
- Atmosferde yukarı doğru çıkıldıkça açık hava basıncı azalır. Balonun içindeki basınç ile açık hava basıncı arasındaki denge Balonun içindeki basınç lehine bozulduğu için balonun hacmi artar. Belli bir yükseklikten sonra balonun plastiği bu hacim genişlemesine dayanamayarak patlar. Kafanıza gökten patlak balon düşerse hiç şaşırmayın.?
- Şekildeki gemiye uygulanan kaldırma kuvvetinin etki alanı sadece batan kısmının alanına veya başka bir değişle batan kısmının hacmi ile ilişkilidir.
- Suyun Yoğunluğu > Gemini Yoğunluğunudur
- Gemini Yoğunluğunu = Geminin Kütlesi /Geminin Suya Batan Kısmının Hacmi ile bulabiliriz.
?️Ders notlarımızı inceledik, şimdi yeni nesil sorularla pekiştirme yapalım:
Kunduz altyapısında özel ders veren eğitmenlerimiz, her hafta seçilen konular üzerine canlı dersler yapıyor. Kaldırma Kuvveti konusundaki İpuçları ve Yeni Nesil Soru Çözümü videomuzu izlemeni kesinlikle tavsiye ediyoruz!
Örnek Soru Çözümü
Bu konuyu tam olarak anlamak için senin de tahmin edeceğin üzere bol bol soru çözümü yapmak da çok önemli. Çünkü tanımların ve formüllerin nereden geldiğini kavrayıp öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekiyor. Kuralları öğrendikten sonra, sorular ile pratik yapman gerekli. Fizik konu anlatımı videolarımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarından sonra MEB Kaynaklarına da göz atmanı tavsiye ediyoruz. Kunduz’da şu ana kadar, Kaldırma Kuvveti konulu binlerce soru alanında uzman Fizik eğitmenleri tarafından çözüldü. Şimdi o sorulardan birkaçı senin için burada. Daha fazla Kaldırma Kuvveti sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin!
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.