Enzim Enerji Metabolizma konusu, TYT Biyoloji ve AYT Biyoloji için önemli bir konu. Her sene mutlaka soru geliyor. İlk konulardan biri olması sebebiyle, diğer konular için de bir temel oluşturuyor. Bu konunun daha iyi oturması için öncesinde Canlıların Temel Bileşenleri konusunu tekrar edebilirsin. Bilgileri öğrendikten sonra soru çözmeye başladığında bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz! Kunduz eğitmenlerimizden Tıp Fakültesi öğrencisi Oğuzhan, bu konu hakkında senin için çok faydalı bir yazı hazırladı ve mutlaka görmen gereken örnek soruları seçti!
CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ
ENZİMLER
Enzim Enerji Metabolizma Konu Anlatımı
Enzimler
Enzimler, canlıda gerçekleşen biyokimyasal reaksiyonların aktivasyon enerjisini düşürerek reaksiyonları hızlandıran biyolojik katalizörlerdir. Katalizör, kimyasal tepkimeye girerek tepkimenin hızını değiştiren fakat reaksiyon sonunda miktarı değişmeyen kimyasal maddelerdir. Katalizörler aktivasyon enerjisini düşürerek tepkime hızını artırır. Enzimlerin gerçekleştirdiği en önemli olay reaksiyonların aktivasyon enerjisini düşürmesidir. Örneğin H2O2’yi parçalamak için gerekli aktivasyon enerjisi 18000 kaloriyken katalaz enzimi bu enerjiyi 5500 kaloriye düşürür.
Aktivasyon enerjisi: Kimyasal reaksiyonların gerçekleşmesi için gerekli olan minimum enerji miktarıdır.
Bir kimyasal reaksiyonun enzim varlığında ve enzim olmadan aktivasyon enerjilerinin grafiğini görüyoruz. Enzim varlığında aktivasyon enerjisi düşer ve bu sayede reaksiyon hızlanır.
Enzimlerin Yapısı
Enzimler yapısına göre basit ve bileşik enzimler olmak üzere ikiye ayrılır.
- Basit Enzimler: Sadece protein yapılı olan enzimlerdir. Yardımcı grup bulundurmazlar. Bu enzimler tepkimeye girebilmeleri için başka kimyasal moleküllere ihtiyaçları yoktur. Pepsin, tripsin ve üreaz basit enzimlere örnek verilebilir.
- Bileşik Enzimler: Proteinlerin yanında yardımcı grup olarak vitamin veya mineral bulunduran enzim çeşididir. Bileşik enzimlerde protein kısma apoenzim denir. Yardımcı kısım; vitamin, NAD ve FAD gibi organik molekül ise koenzim denir. Yardımcı kısım mineral ise kofaktör olarak isimlendirilir. Enzimlerin büyük çoğunluğu bileşik enzim yapısındadır. Yardımcı kısım olmadan bileşik enzimler çalışamazlar. Enzimler protein yapısında olduğu için ribozom tarafından yapılır. Oluşturulan protein endoplazmik retikulum tarafından golgiye taşınır ve golgide yardımcı kısım eklenir.
Enzimlerin Çalışması
Enzimlerin etki ettiği maddelere substrat adı verilir. Enzimler etki ettiği maddelerle anahtar-kilit uyumu yapacak şekilde geçici olarak bağlanırlar. Bu bağlanma sırasında moleküllerde bağlanma veya ayrılma şeklinde reaksiyonlar gerçekleşir ve yeni ürün oluşur. Enzimler reaksiyondan değişmeden çıkarlar.
Enzimlerin Genel Özellikleri
- Aktivasyon enerjisini düşürürler.
- Enzim-substrat ilişkisi anahtar ile kilit uyumuna benzer.
- Enzimlerin tümünde protein kısım bulunur.
- Enzimlerin sonuna –az eki getirilerek katalizlediği tepkimeye göre isimlendirilir. Örneğin lipitlere etki eden enzimlere lipaz denir.
- Substrat yüzeyi genişliği ile enzim etkinliği doğru orantılıdır. Örneğin kıymanın, kuşbaşı ete oranlara daha kolay sindirilmesi kıymanın yüzeyinin daha geniş olmasında kaynaklanır.
- Enzimler hücre içinde üretilmesine rağmen hücre dışında da çalışabilir.
- Reaksiyonu başlatmazlar. Başlamış olan reaksiyonu hızlandırırlar.
- Reaksiyondan değişmeden çıkarlar. Bu yüzden tekrar tekrar kullanılırlar.
- Ancak sulu ortamda çalışırlar.
- Sıcaklık ve pH değişimlerinden etkilenirler.
- Enzimlerin kontrolünde yaygın olarak inhibitör maddeler kullanılır. Bu maddeler substratla yarışarak enzimin aktif merkezine bağlanırlar ve böylece substratın enzime bağlanmasını engeller.
- Enzim kontrolünde reaksiyon sonucu oluşan son ürünün konsantrasyonunun artması reaksiyonu durduran faktörlerdendir. Buna feed-back inhibisyonu denir.
Enzimlerin Çalışmasına Etki Eden Faktörler
- Sıcaklık: Enzimlerin en iyi çalıştığı sıcaklığa optimum sıcaklık denir. Optimum sıcaklığın aşağısına doğru ve yukarısına doğru enzim aktivitesi yavaşlar.
- Enzim Derişimi: Substrat miktarı sınırlı ise enzim derişimi arttıkça reaksiyon hızı bir süre artar sonrasında ise azalarak durur. Substrat miktarı yeterli ise enzim derişimi arttıkça reaksiyon hızı da artar.
- Substrat Derişimi: Enzim miktarı sabit ise substrat derişimi artırılınca reaksiyon ilk önce hızlanır sonra sabit devam eder. Enzim miktarı yeterli ise substrat derişimi artırılınca reaksiyon hızı da artar
- Substrat Yüzeyi: Substrat yüzeyi arttıkça tepkime hızı da artar.
- pH Değeri: Enzimlerin de en iyi çalıştığı bir pH değeri vardır. Bu değere optimum pH denir.
- Su: Genellikle %15’in altında su bulunan ortamlarda enzimler çalışmaz.
- İnhibitörler: Enzimlerin çalışmasını yavaşlatan ya da durduran maddelerdir. Siyanür (CN), kurşun(Pb), civa(Hg) gibi metal iyonlar inhibitör maddelerdir.
- Aktivatörler: Enzimlerin çalışmasını hızlandıran maddelerdir.
Örnek Soru Çözümü
Enzim Enerji Metabolizma konusunu tam olarak anlamak için senin de tahmin edeceğin üzere bol bol soru çözümü yapmak da çok önemli. Çünkü bilgileri öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekiyor. Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Biyoloji konu anlatımı videolarımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Kunduz’da şu ana kadar, Enzim, Enerji & Metabolizma konulu binlerce soru alanında uzman Biyoloji eğitmenleri tarafından çözüldü. Enzim soruları ve daha fazlasına aşağıdan ulaşabilirsin.
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında!Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.