Genetik Şifre – Nükleotit ve Gen Konu Anlatımı

Genetik Şifre ve Protein Sentezi konusu, 12. sınıf ve AYT Biyoloji için çok önemli bir konu. Her sene mutlaka soru geliyor. Canlılarda genetik şifre nedir, DNA nedir, protein sentezi nasıl gerçekleşir öğrendikten ve soru çözmeye başladıktan sonra bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz! Kunduz Biyoloji eğitmenlerimizden Sakine Hoca, Genetik Şifre ve Protein Sentezi konusu hakkında senin için çok faydalı bir yazı hazırladı. Şimdi beraber DNA’mızı ve proteinleri keşfedelim!

Genetik Şifre

Bir bilgiyi bir formdan başka bir forma dönüştürmede kullanılan semboller sistemidir.

• DNA’daki dört çeşit nükleotit (A, T, G, C) üçlü kombinasyonlar ile şifre oluşturur. Bu nedenle DNA’da 4³ = 64 çeşit şifre bulunur.
• Eğer genetik şifrede 4 çeşit nükleotitin 2’li kombinasyonları hâlinde olsa idi, 4² = 16 şifre (kod) meydana gelirdi. Bu da 20 çeşit amino asit için yeterli olmazdı. Bu durumda 4 çeşit amino asit protein sentezinde hiç kullanılamazdı.
• DNA ve mRNA’daki üçlü nükleotit grubuna kodon adı verilir. Genetik kod, tüm kodonları kapsayan genetik şifredir. Bir kodon bir amino asidi belirler. (3 nükleotitt= 1 kodon= 1 amino asit)
• mRNA molekülünde 64 çeşit kodon bulunur. Fakat amino asit çeşidi bildiğiniz gibi 20’dir. O halde belirli bir amino asit, birden fazla kodon tarafından belirlenebilmektedir.
• AUG kodunu başlangıç (start) kodunudur ve metionin amino asidini şifreler.
• 64 kodondan 3 tanesi (UAA, UAG, UGA) amino asit şifrelemez. Bu kodonlara durdurucu (stop) kodon adı verilir. -Bunlar ribozomlara protein sentezini durdurması için sinyal veren kodonlardır. -Stop kodonları (3 tane) amino asit şifrelemediği için mRNA’daki 61 çeşit kodon, protein yapısındaki 20 çeşit amino asit için şifre oluşturur. – tRNA’daki üçlü nükleotit grubuna antikodon adı verilir.
• Protein sentezinin başlangıç kodonu aynı zamanda metionin amino asidini şifreliyorsa canlılardaki proteinlerin sentezi metionin amino asidi ile başlar. Bu nedenle proteinlerin ilk amino asidi metionin olur. Fakat daha sonra bu başlangıç amino asidi, bir enzim tarafından zincirden çıkarılabilir. Bunun için bütün proteinler metionin ile başlar diyemeyiz. Ancak sentezleri metionin ile başlar diyebiliriz.

• Protein sentezi ile ilgili olarak; DNA’da→64 şifre (KOD) , mRNA’da→ 64 kodon, tRNA’da→61 antikodon bulunur.
• Aminoasitlerle ilgili olarak; DNA’da → 61 şifre (KOD), mRNA’da → 61 kodon, tRNA’da →yaklaşık 32 antikodon olduğu düşünülmektedir.

Gen Parçası – Kod

DNA üzerinde bulunan gen parçası bir proteinin sentezlenmesini sağlayan en küçük parçadır. Gendeki şifreye uygun olarak protein sentezlenir. Gen üzerindeki şifre;

• kullanılacak olan amino asit çeşidi
• kullanılacak olan amino asit sırası
• kullanılacak olan amino asit sayısını belirler.

• Bir kodon sadece bir amino asidi şifreler. Fakat bazı amino asitlerin birden fazla kodonu olabilir. Örneğin UUU ve UUC kodonlarının her ikisi de fenilalanini belirlediği halde bunların hiç birisi bir başka amino asidi kodlamaz.
• Genetik kod sayısının fazla olmasının canlılara sağladığı yarar; Genlerde meydana gelen bazı mutasyonlara karşı canlıyı korumaktır. Örneğin ACU kodonu Treonin amino sidine karşılık gelir. Herhangi bir nedenle mutasyona uğrayıp ACA şekline dönüşürse, ACA kodonu yine treonine karşılık geldiği için sentezlenen proteinde bir bozulma meydana gelmeyecektir.
• Kalıtsal kavramların küçükten-büyüğe doğru sıralaması: -Baz < Nükleozit < Nükleotid < Kod (kodon, antikodon) < Gen < DNA < Kromozom şeklindedir.

Şimdi Genetik Şifre soru çözümlerine devam edebilirsin!

Genetik Şifre konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Genler konusu, Biyoloji dersi için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Canlılarda genetik şifre nedir, DNA nedir, protein sentezi nasıl gerçekleşir gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. Ders Biyoloji olunca, bu kavramlar, her zaman karşımıza çıkabilir! TYT Biyoloji ve AYT Biyoloji testlerinde de sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.

Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Biyoloji Konu Anlatımı videolarımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarından sonra MEB Kaynaklarına da göz atmanı tavsiye ediyoruz.

Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.