İç Kuvvetler – YKS Coğrafya Ders Notları

İç Kuvvetler konusunda çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına , formüllere ve özetlere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, YKS’ye hazırlık sürecinde her konuda mutlaka görmen gereken YKS Coğrafya dersine ait ipuçları, özetleri, formülleri ve notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda Orojenik Hareketler, Dağ Oluşumları, Kıvrım Dağlar ve Kırık Dağlar, Epirojenik Hareketler, Kıta Oluşumu, Volkanizma, Depremler, Volkanik Depremler, Çökme Depremleri, Tektonik Depremler, Doğal ve Beşeri Unsurlar ve çok daha fazlası hakkında bilmen gerekenler ile İç Kuvvetler ve Olaylar konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Konuyu tamamladıktan sonra Dış Kuvvetler Ders notlarına da göz atabilirsin. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!☀️

???

Bir ülkedeki ya da bölgedeki iç kuvvetlerin etkisini anlayabilmemiz için öncelikle söz konusu alanın özel konumunu bilmemiz gerekmektedir. Çünkü iç kuvvetlerin etkisi söz konusu alanın hangi jeolojik zamanda oluştuğuna göre değişmektedir.

1.jeolojik zamanda oluşmuş araziler ‘’masif’’ yani yaşlı arazi olarak adlandırılır. Bu araziler yaşlanıp enerjilerini kaybettikleri için iç kuvvetlerin etkisi günümüzde oldukça azdır. Paleozoik Zamanda (1. jeolojik zaman) meydana gelen arazilerde deprem, tsunami, volkanizma, dağ oluşumu, gayzer, sıcak su kaynağı gibi unsurlara fazla rastlanılmaz. Masif arazilerde oluşan dağlar genelde 1.jeolojik zamanda oluşmuştur. O zamandan bugüne kadar geçen süre zarfında sürekli aşındıkları için yükseltilerinin bir kısmını kaybetmişlerdir. 

Anadolu Levhası’da ise her dönemde oluşmuz arazilere rastlamak mümkündür. Ancak ülkemizin geneli 3.jeolojik zamanda oluşmuştur. Bu yüzden ülkemizde iç kuvvetler oldukça etkilidir. Özellikle dağlık ve engebeli bir yapıya sahip olan ülkemizde aktif fay hatları sebebiyle deprem, sıcak su kaynağı, volkanik araziler oldukça yaygındır.

İç Kuvvetler Nelerdir?

1) Orojenik Hareketler (Dağ Oluşumu)

Orojenez Nedir?

Dış kuvvetler tarafından aşınma sonucu biriken maddelerin jeosenklinallerde birikerek oluşturduğu tortul tabakaların kıvrılma ve kırılma hareketleriyle yükselmesi olayına orojenez denmektir. Dağ oluşumu olarak da bilinmektedir.

Türkiye’nin önemli bir kısmı Tersiyer’de meydana gelen Alp-Himalaya dağ oluşumundan etkilenmiştir. 

Alp Orojenezi, Lavrasya ve Gondvana kıtalarının sıkıştırması sonucu Tetis Denizi’nde biriken tortulların su yüzeyine çıkmasıyla başlamıştır (Görsel). Bunun sonucunda Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar oluşmuş, Doğu Anadolu ise Arabistan Levhası’nın kuzeye hareket etmesiyle sıkışarak yükselmiştir. Aynı süreçte sıkışan katmanların bir kısmı sert yapıda olduğundan kıvrılamamış, belirli hatlar boyunca kırılmıştır. Kırılma sonucu yer kabuğu, fay hatları boyunca bloklar hâlinde yükselmiş ya da çökmüştür. Batı Anadolu’da sert tabakaların kırılmasıyla kırık dağları, çöken alanlarda ise çöküntü ovaları oluşmuştur.

Kıvrım Dağlar

Jeosenklinal, Antiklinal, Senklinal

• Amerika Kıtasında And – Kayalık
• Avrupa’da Alp, Karadeniz, Toros
• Asya’da Himalaya

Kırık Dağlar

Horst Nedir? Graben Nedir?

Hatay

2) Epirojenik Hareketler (Kıta Oluşumu)

Epirojenez Nedir?

Yer kabuğu tabakasının hareket hâlindeki magmanın etkisiyle alçalma, yükselme ve kırılmaya uğraması sonucu epirojenez yani kıta oluşumu meydana gelir. Türkiye arazisi, Senozoik’in Tersiyer Dönemi’nde Alp-Himalaya kıvrımlarının etkisiyle yükselmiştir. Bu dönemde Gondwana ve Laurasia levhalarının birbirine yaklaşması sonucunda Anadolu karasında yükselme gerçekleşmiştir. Tersiyer’de Türkiye arazisi büyük ölçüde kara hâline gelmiş ve dış kuvvetler tarafından aşındırılmıştır. Tersiyer’in sonlarına doğru yer yer peneplen hâline gelen Türkiye arazisi hafiflediği için yükselmiştir. Türkiye arazisinin sahip olduğu ortalama yükseltinin 1000 metreden fazla olması ve platoların geniş yer kaplaması bu durumun kanıtıdır.

Ege Denizi, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşmasında da epirojenik hareketler etkili olmuştur. Türkiye, günümüzdeki görünümünü III. Jeolojik Zaman’da almıştır.

Tabakaların karşlıklı durumları bozulmadan, yer kabuğunun geniş alanlarının yavaş bir şekilde alçalması veya yükselmesine denir.

Yer kabuğunun manto üzerindkei dengeli duruşuna izostatik denge denir.

• Kara kütlesinin aşınması ve buzulların erimesi ile kara yükselir.
• Çukur alanda birikmeler, buzullanma volkanizma ile kara çöker.

3) Volkanizma

Magmanın çatlak alanlarından yüzeye çıkması veya yer kabuğuna sokularak iç kısımda soğumasıdır.

Günümüzde Türkiye sınırları içerisinde aktif volkana rastlanmamaktadır. II. Jeolojik Zaman’da ülkemizin bulunduğu alanda su altı volkanları görülmekteydi. Su altı volkanlarına ait kalıntılar, bugünkü Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları ile Doğu Anadolu’nun büyük bir kısmını kapsayan alanda yer almaktadır. Bu dağların zamanla aşınması sonucu ortaya çıkan derinlik kayaçları bunun bir göstergesidir.

4) Depremler

Yer kabuğunda salınıp titreşim hareketleridir.

• Volkanik depremler volkan alanlarında
• Göçme (Çökme) depremleri karstik alanlarda
• Tektonik depremler kırık katlarda oluşur.

Depremi inceleyen bilim dalı sismolojidir. Depremi ölçen alet sismograftır. En yaygın kullanılan ölçek. Richter ölçeğidir.

Depremin hasar derecesi:

• Depremin büyüklüğüne
• Odak noktasının derinliğine
• Zemin yapısına
• Deprem süresine
• Yapıların niteliğine bağlıdır.

Türkiye, Arabistan ve Afrika ile Avrasya levhası arasında sıkıştığından ülkemizde sıklıkla depremler yaşanmaktadır. Ülkemizde üç tane önemli fay hattı vardır. Bunlardan ilki, batıda Saroz Körfezi’nden başlayıp doğuda Van’a kadar uzanan Kuzey Anadolu Fay Hattı’dır (KAF). İkincisi, Hatay’dan Van’ın doğusuna kadar bir yay çizerek KAF ile birleşen Doğu Anadolu Fay Hattı’dır (DAF). Üçüncüsü ise ülkenin batısındaki çöküntü alanlarını kapsayan Batı Anadolu Fay Hattı’dır (BAF). Bunların dışında farklı bölgelerimizde de irili ufaklı fay hatları mevcuttur.

???

İç Kuvvetler Soru Çözümleri ?

Coğrafya dersinde bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Bu konu, YKS Coğrafya testi için temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Orojenik Hareketler, Dağ Oluşumları, Kıvrım Dağlar ve Kırık Dağlar, Epirojenik Hareketler, Kıta Oluşumu, Volkanizma, Depremler, Volkanik Depremler, Çökme Depremleri, Tektonik Depremler, Doğal ve Beşeri Unsurlar gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. YKS Coğrafya ve okul yazılılarında sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.

Bu konuda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Bölgeler konusu, Coğrafya dersi için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Şekilsel Bölgeler, İşlevsel (Fonskiyonel) Bölgeler, Bölge Sınırlarının Belirlenmesi gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. TYT ve AYT Coğrafya’da sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri. Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir.? 

☀️☀️☀️

Sınava hazırlık uzun bir maraton. Kunduz ekibi olarak bu yolculukta yanında olmayı çok isteriz! Alanında uzman Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.