Bağıl hareket ünitesi ile devam ediyoruz. Hareketin göreli bir olgu olduğunu ifade etmiştik.
Yani sabit bir referans sistemi yoktu. Ne söylemiştik?
Hareketine baktığımızda referans alınan noktaya göre ya da gözlemciye göre bir hareketi farklı algılayabiliyorduk.
Burada hareketin göreliliğinden bahsetmiştik.
İşte bir örnek çizelim.
Kaykay üzerinde bir çocuk olsun şöyle v hızıyla hareket eden bir kaykay şöyle bir çocuk çizdik.
Bu çocuk elindeki topu v hızıyla yukarıya doğru atsın ve ne yapacak tekrar v hızıyla şu şekilde hani sabit hızla sürtünmesiz ortamda attın düşünelim tekrar v hızıyla çocuğun eline geldiğini hissedecek.
Yani çocuk kendisi baktığında tekrar bu yörüngeyi izlediğini gözlemlemiş olacak.
Peki ben yine aynı şekilde aynı çocuğu buraya çiziyorum v hızıyla şöyle atmış olsun.
Dışardan bakan gözlemci bu durumu nasıl görecek?
Şöyle hem bu sistemin kaykayın hareketini hissedecek şöyle görecek çocuğu burada görecek ama topu nasıl görecek?
Topun yörüngesine topun yörüngesinde şu şekilde izlemiş olacak.
Yani biz burada ne görüyoruz?
Duran ya da hareket halinde olan sistemin içinde olan ya da sistemin içinde olmayan kişiler birbirinin hareketini farklı bir şekilde algılıyor.
Buna da ne diyoruz?
Bağıl hareket diye ifade ediyoruz.
Peki sabit hızlı hareketlerin bağıl hareketini nasıl ifade edeceğiz?
Şimdi ona bakalım.
Şimdi farklı iki tane araç çizeceğim.
İşte şuraya bir K aracı şöyle bir L aracı bir tane de hatta M aracı çizelim.
Şimdi bunların yönlerini ifade edelim. Diyelim ki bu K aracı şöyle VK hızına sahip burada L aracı şöyle VL kadar hıza sahip ve M aracı da şu şekilde hareket etmiş olsun bu da VM hızına sahip olmuş olsun.
Şimdi burada baktığımızda bağıl hareketi ifade ederken şunu ifade ediyoruz. Diyoruz ki bu iki mesela K'nın L'ye göre hareketi nasıldır dediğimizde bir gözlenen bir de gözlemci çıkıyor.
Bu hareketlerin yere göre hızlarını VK, VL ile VM diye verdik.
Yere göre hız ne demek?
Yerden bakan gözlemci onların hızını nasıl algılıyorsa bu yere göre hız demektir.
Şimdi bakıyorum bağıl hızı nasıl ifade edeceğim?
Bağıl hızı ifade ederken Vbağıl eşittir diyorum Vgözlenen eksi Vgözlemci olarak ifade ediyorum. Gözlenen eksi gözlemci, bunu yazdıktan sonra mesela söyleyelim K'nın L'ye göre hızı, bağıl hızı nedir?
Şimdi K'nın L'ye göre dediğine göre hemen söyleyelim kime göre L'ye göre o zaman L ne olacak gözlemci olacak, K ne olacak gözlenen olacak.
O zaman ben burada bağıl hareketi yazarken Vbağıl eşittir diyeceğim gözlenen eksi gözlemci gözlenen kim VK gözlemci kim VL, VK eksi VL olarak ifade etmiş olacak ya da ne söyleyebilirdik?
M'nin L'ye göre hızı, buraya baktığımızda L'ye göre dediği gözlemci M nedir M'de gözlenendir.
Yine Gözlenen eksi gözlemci yazacağız Vbağıl eşittir diyorum gözlenen VM gözlemci VL bu şekilde ifade ediyorum.
Peki bunları daha farklı nasıl yazabilirdik?
Onu gösterelim. Şimdi şuraya baktığımızda hani gözlenen eksi gözlemci ya ben bunu şöyle yazabilirdim. V hızında şu aşağı yazacağım şöyle eşittir diyelim ya Vbağıl diyorum ya VLM yazabilirdim.
Bu ne demek M'nin L'ye göre hızı demek ya da buraya baktığımızda bunu nasıl yazardık VLK şu şekilde bu ne demek?
K'nın L'ye göre hızı demek.
Yani yazarken şu şekilde yazıyoruz VK eksi VL diye ifade etmiş oluyoruz.
Bu da bir gösterimdir.
Peki farklı doğrultularda olsaydı nasıl ifade edecektik?
Hız nasıl bir büyüklük?
Hız vektörel bir büyüklük. Hız vektörel büyüklük olduğu için mesela şöyle yazalım: Şöyle ifade ediyorum şuraya VK diyorum şurayada VL diyorum şimdi bakalım şurası K şurası da L aracı.
Nasıl yazacağım?
K'nın L'ye göre hızı, işte burada nasıl yazmamız gerekiyor?
Gözlenen eksi gözlemciydi bağıl hareket, gözlenen eksi gözlemci hemen yazalım.
Kim gözlemci L gözlenen kim K.
O zaman nasıl yazacağım?
VK eksi VL diye ifade edeceğim.
O zaman K nasıl sağa doğru burası VK olmuş oldu peki L nasıl aşağı doğru ama ne demiş Bize eksi L al demiş.
O zaman eksi L almak istiyorsan VL'yi nasıl ifade edeceğim eksi VL diye yazıyorum ve buradan bağıl hareketi sistemin başlangıcından sistemin bitişine doğru vektör olarak ifade ettim.
Şu şekilde olmalı. Burası da bize Vbağılı verecek bu şekilde.
Yani sabit bir referans sistemi yoktu. Ne söylemiştik?
Hareketine baktığımızda referans alınan noktaya göre ya da gözlemciye göre bir hareketi farklı algılayabiliyorduk.
Burada hareketin göreliliğinden bahsetmiştik.
İşte bir örnek çizelim.
Kaykay üzerinde bir çocuk olsun şöyle v hızıyla hareket eden bir kaykay şöyle bir çocuk çizdik.
Bu çocuk elindeki topu v hızıyla yukarıya doğru atsın ve ne yapacak tekrar v hızıyla şu şekilde hani sabit hızla sürtünmesiz ortamda attın düşünelim tekrar v hızıyla çocuğun eline geldiğini hissedecek.
Yani çocuk kendisi baktığında tekrar bu yörüngeyi izlediğini gözlemlemiş olacak.
Peki ben yine aynı şekilde aynı çocuğu buraya çiziyorum v hızıyla şöyle atmış olsun.
Dışardan bakan gözlemci bu durumu nasıl görecek?
Şöyle hem bu sistemin kaykayın hareketini hissedecek şöyle görecek çocuğu burada görecek ama topu nasıl görecek?
Topun yörüngesine topun yörüngesinde şu şekilde izlemiş olacak.
Yani biz burada ne görüyoruz?
Duran ya da hareket halinde olan sistemin içinde olan ya da sistemin içinde olmayan kişiler birbirinin hareketini farklı bir şekilde algılıyor.
Buna da ne diyoruz?
Bağıl hareket diye ifade ediyoruz.
Peki sabit hızlı hareketlerin bağıl hareketini nasıl ifade edeceğiz?
Şimdi ona bakalım.
Şimdi farklı iki tane araç çizeceğim.
İşte şuraya bir K aracı şöyle bir L aracı bir tane de hatta M aracı çizelim.
Şimdi bunların yönlerini ifade edelim. Diyelim ki bu K aracı şöyle VK hızına sahip burada L aracı şöyle VL kadar hıza sahip ve M aracı da şu şekilde hareket etmiş olsun bu da VM hızına sahip olmuş olsun.
Şimdi burada baktığımızda bağıl hareketi ifade ederken şunu ifade ediyoruz. Diyoruz ki bu iki mesela K'nın L'ye göre hareketi nasıldır dediğimizde bir gözlenen bir de gözlemci çıkıyor.
Bu hareketlerin yere göre hızlarını VK, VL ile VM diye verdik.
Yere göre hız ne demek?
Yerden bakan gözlemci onların hızını nasıl algılıyorsa bu yere göre hız demektir.
Şimdi bakıyorum bağıl hızı nasıl ifade edeceğim?
Bağıl hızı ifade ederken Vbağıl eşittir diyorum Vgözlenen eksi Vgözlemci olarak ifade ediyorum. Gözlenen eksi gözlemci, bunu yazdıktan sonra mesela söyleyelim K'nın L'ye göre hızı, bağıl hızı nedir?
Şimdi K'nın L'ye göre dediğine göre hemen söyleyelim kime göre L'ye göre o zaman L ne olacak gözlemci olacak, K ne olacak gözlenen olacak.
O zaman ben burada bağıl hareketi yazarken Vbağıl eşittir diyeceğim gözlenen eksi gözlemci gözlenen kim VK gözlemci kim VL, VK eksi VL olarak ifade etmiş olacak ya da ne söyleyebilirdik?
M'nin L'ye göre hızı, buraya baktığımızda L'ye göre dediği gözlemci M nedir M'de gözlenendir.
Yine Gözlenen eksi gözlemci yazacağız Vbağıl eşittir diyorum gözlenen VM gözlemci VL bu şekilde ifade ediyorum.
Peki bunları daha farklı nasıl yazabilirdik?
Onu gösterelim. Şimdi şuraya baktığımızda hani gözlenen eksi gözlemci ya ben bunu şöyle yazabilirdim. V hızında şu aşağı yazacağım şöyle eşittir diyelim ya Vbağıl diyorum ya VLM yazabilirdim.
Bu ne demek M'nin L'ye göre hızı demek ya da buraya baktığımızda bunu nasıl yazardık VLK şu şekilde bu ne demek?
K'nın L'ye göre hızı demek.
Yani yazarken şu şekilde yazıyoruz VK eksi VL diye ifade etmiş oluyoruz.
Bu da bir gösterimdir.
Peki farklı doğrultularda olsaydı nasıl ifade edecektik?
Hız nasıl bir büyüklük?
Hız vektörel bir büyüklük. Hız vektörel büyüklük olduğu için mesela şöyle yazalım: Şöyle ifade ediyorum şuraya VK diyorum şurayada VL diyorum şimdi bakalım şurası K şurası da L aracı.
Nasıl yazacağım?
K'nın L'ye göre hızı, işte burada nasıl yazmamız gerekiyor?
Gözlenen eksi gözlemciydi bağıl hareket, gözlenen eksi gözlemci hemen yazalım.
Kim gözlemci L gözlenen kim K.
O zaman nasıl yazacağım?
VK eksi VL diye ifade edeceğim.
O zaman K nasıl sağa doğru burası VK olmuş oldu peki L nasıl aşağı doğru ama ne demiş Bize eksi L al demiş.
O zaman eksi L almak istiyorsan VL'yi nasıl ifade edeceğim eksi VL diye yazıyorum ve buradan bağıl hareketi sistemin başlangıcından sistemin bitişine doğru vektör olarak ifade ettim.
Şu şekilde olmalı. Burası da bize Vbağılı verecek bu şekilde.
