Merhaba arkadaşlar bu dersimizde alkanları adlandırıyoruz, düz zincir alkanlar ve halkalı alkanların adlandırılmasını bu dersimizde öğreneceğiz.
Şimdi, şöyle başlayalım bir bileşiğin birkaç tane isimlendirmesi olabilir, bunlardan bir tanesi sistematik isimlendirme yani belli bir kurala göre, diğeri de özel isimlendirme.
En basitinden iki tane isimlendirme karşımıza gelebilir. Biz bu dersimizde neyi öğreneceğiz?
Sistematik isimlendirme.
Peki kime göre?
IUPAC'e göre. IUPAC kim arkadaşlar?
IUPAC bir kimya komitesi, kimya birliği, uluslararası bir kimya birliğidir ve bize bileşikleri isimlendirmede yol gösterir. Kurallar söylerler ki hepimiz bilimle uğraşıyoruz hepimiz aynı bileşiği aynı şekilde isimlendirelim. Yani sorularda karşınıza geldiğinde mesela bu birleşik size verilecek diyecek ki bu bileşiğin IUPAC'e göre ismi hangisidir dediğinde bu kurallara göre isimlendireceksiniz.
Şimdi birinci kuralımız en uzun karbon zincirini seçiyoruz.
Ne demek karbon zinciri, bu bileşikte karbon zinciri bakın şöyle 3 karbonlu olabilir.
Ben böyle gidersem 3 karbonlu böyle gidersem 4 karbon, böyle gidersem 4 karbonlu olur en uzun zinciri seçeceğim.
Ben dört saydığımda her ikisinde de aynı durum oluyor zaten, ben şu şekilde düz bir şekilde almak istiyorum.
En uzun zinciri seçtikten sonra burada gördüğünüz CH3 metil dallanma olarak yorumlanır.
Bu bir dallanmadır.
Dallanma küçük numara alacak şekilde numara vereceğim.
Sağdan veya soldan başlama gibi kesin bir zorunluluğum yok, istediğim yerden de başlayamam ama bir bakmak zorundayım, mesela buradan başlarsan 1 bakın ikinci karbona dallanma geliyor, o zaman küçük olan küçük sayıya alması gerektiği için bu taraftan başlıyorum.
Elimdeki birleşik 4 karbonlu, ana zincirim 4 karbonlu olduğu için bileşiği bütan olarak isimlendireceğim.
Bütanla bitireceğim. Diyeceğim ki bütanın ikinci karbonuna metil bağlı, işte size bu söylediğimi buraya yazmam lazım.
İkide metil var, iki diyorum çizgi çektim metil diyorum sonra 4 karbonlu bütan diyorum. arkadaşlar.
Bütanın, bütanın ikinci karbonuna bir tane metil bağlı.
Geçiyorum yan taraftaki bileşiğe.
C3H7Cl.
3 karbonlu bir bileşiğimiz var.
Klor bağlamışım şimdi kloru nasıl bağlarım?
Üç tane farklı yere mi iki tane farklı yere mi?
Uçtaki karbonlara bağlayabilirim, uçtaki karbonları bağladığımda zaten birinci karbon burası olduğu için aynı bileşiği elde ederim.
Bir de ortadaki karbona bağlayabilirim. Şimdi hemen bakalım burada bileşiğimizin ismi ne olur?
Propanla bitireceğim.
1 2 3 neden böyle yaptım?
Çünkü klor burada.
Klorun olduğu yerden başlamam lazım.
Evet hemen bunu numaralandıralım.
Burada ikinci karbondan.
Şimdi hemen isimlendiriyorum.
1- kloropropan diyorum. Bu sırada bu bileşiğimi haloalkan diyoruz. Neden?
Çünkü alkana 7A grubunda olan bir halojen bağlanmıştır.
Devam ediyorum isimlendirmeye, şimdi en uzun zincirimi seçtim.
Bütana bakın dört karbonlu bütana tane iki tane grup bağlı, her iki taraftan gitsem de aynı numaraya denk geliyor dallanmalar.
2 ve 3.
karbon.
Burada dikkat, iki tane metil var.
Aynı grupta birden fazla aynı grup varsa bu sefer biz latince sayılarını kullanıyoruz ve bu grupların bağlı olduğu karbon sayılarını da kesinlikle belirtiyoruz.
Yani şöyle, bakın şimdi size yorumluyorum.
Bunu yazacağım sonra, bütanın, bütana iki tane metil bağlı, bütana iki metil, dimetil diyeceğim yani.
Nerede bağlı 2 ve 3. karbonda.
İşte bunları yazıyorum sayıların arasına virgül koyuyorum 2,3 ikide ve üçte ne var?
Metil.
Kaç tane?
İki tane toplamda. Dimetil diyorum, 2,3-dimetilbütan ile olayı bitiriyorum arkadaşlar.
IUPAC isimlendirmemiz bu şekilde.
Devam ediyorum yine dört karbonlu, bu sefer aynı karbona denk gelmiş.
Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü karbon.
İkinci karbonda iki tane metil var.
Ne diyeceğim?
2-dimetil mi diyeceğim?
Hayır.
Her bir metil için sayıyı yazmak zorundasınız.
2,2 dedim dimetil dedim bütan diyip de olayı bitiriyorum arkadaşlar.
Devam ettim, şimdi burada uzun incimiz belli, rahat görmeniz için kolay, yani rahat göreceğiniz bileşikleri seçtim olayı tamamen anlamak için.
Tabii ki ilerleyen zamanlarda daha karışık sorular da çözeceğiz arkadaşlar.
Şimdi ben bu bileşikte her iki taraftan başlasam da dallanma ikinci karbona geliyor.
Buradan iki, buradan da iki.
Nereden başlayacağım?
Burada kural şu: alfabetik sıra önemli.
Eğer farklı gruplar eşit uzaklıkta ise zincirin uçlarına, eşit uzaklıkta ise alfabetik sıraya göre kim önce geliyorsa ona küçük numara vereceksiniz.
Brom ve metil, brom daha önce geliyor o zaman.
İkinci karbon burası olacak.
5 karbonlu pentan.
Pentanın ikinci karbonuna brom bağlı, 2-Bromo, dörtte metil var, 4-Metil pentan deyip bileşiğimi bu şekilde isimlendiriyorum arkadaşlar ve geçiyorum geçiyorum arkadaşlarım, halkalı yapıların isimlendirmesine. Şimdi en küçük halkalı yapı kaç karbonlu?
Tabii ki üç karbonlu.
CnH2n de bunların kapalı formülleri. Peki bakıyorum her köşede karbon var karbon burada iki bağ yapmış.
İki tane hidrojen lazım. CH2.
Her Köşede CH2 ve C3H6'yı görüyorum.
Biz bu bileşikleri arkadaşlar kolaylık olsun diye hidrojenleri göstermiyoruz.
Çizgi formülünü bu şekilde yapıyoruz, üçgenle gösteriyorum. Ben bunu gördüğüm zaman bunun bir propandan gelen bir halkalı yapı olduğunu ve bunun isminin siklopropan olduğunu söylerim, yani alkan isminin önüne halkalı yani siklo ön ekini getiriyorsunuz. Bakalım 1,2,3,4,5 5 karbonlu pentandan gelen siklopentan diyorum.
Bu da altı karbonlu 1,2,3,4,5,6 evet siklohekzan diyorum. Geliyorum burada iki tane grup bağlı.
Bundan önce anlattığın IUPAC kuralları burada da geçerli. Şimdi numara vereceğim ama hangisinden başlasam?
Etili metili burada.
Alfabetik sıra önemli. E daha önce 1,2,3,4,5 siklopentanın birinci karbonuna etil bağlı.
1-etil, 2de metil var. arkadaşlar ve bu şekilde dersimizi bitiriyoruz bundan sonraki derste görüşmek üzere hoşça kalın.
Şimdi, şöyle başlayalım bir bileşiğin birkaç tane isimlendirmesi olabilir, bunlardan bir tanesi sistematik isimlendirme yani belli bir kurala göre, diğeri de özel isimlendirme.
En basitinden iki tane isimlendirme karşımıza gelebilir. Biz bu dersimizde neyi öğreneceğiz?
Sistematik isimlendirme.
Peki kime göre?
IUPAC'e göre. IUPAC kim arkadaşlar?
IUPAC bir kimya komitesi, kimya birliği, uluslararası bir kimya birliğidir ve bize bileşikleri isimlendirmede yol gösterir. Kurallar söylerler ki hepimiz bilimle uğraşıyoruz hepimiz aynı bileşiği aynı şekilde isimlendirelim. Yani sorularda karşınıza geldiğinde mesela bu birleşik size verilecek diyecek ki bu bileşiğin IUPAC'e göre ismi hangisidir dediğinde bu kurallara göre isimlendireceksiniz.
Şimdi birinci kuralımız en uzun karbon zincirini seçiyoruz.
Ne demek karbon zinciri, bu bileşikte karbon zinciri bakın şöyle 3 karbonlu olabilir.
Ben böyle gidersem 3 karbonlu böyle gidersem 4 karbon, böyle gidersem 4 karbonlu olur en uzun zinciri seçeceğim.
Ben dört saydığımda her ikisinde de aynı durum oluyor zaten, ben şu şekilde düz bir şekilde almak istiyorum.
En uzun zinciri seçtikten sonra burada gördüğünüz CH3 metil dallanma olarak yorumlanır.
Bu bir dallanmadır.
Dallanma küçük numara alacak şekilde numara vereceğim.
Sağdan veya soldan başlama gibi kesin bir zorunluluğum yok, istediğim yerden de başlayamam ama bir bakmak zorundayım, mesela buradan başlarsan 1 bakın ikinci karbona dallanma geliyor, o zaman küçük olan küçük sayıya alması gerektiği için bu taraftan başlıyorum.
Elimdeki birleşik 4 karbonlu, ana zincirim 4 karbonlu olduğu için bileşiği bütan olarak isimlendireceğim.
Bütanla bitireceğim. Diyeceğim ki bütanın ikinci karbonuna metil bağlı, işte size bu söylediğimi buraya yazmam lazım.
İkide metil var, iki diyorum çizgi çektim metil diyorum sonra 4 karbonlu bütan diyorum. arkadaşlar.
Bütanın, bütanın ikinci karbonuna bir tane metil bağlı.
Geçiyorum yan taraftaki bileşiğe.
C3H7Cl.
3 karbonlu bir bileşiğimiz var.
Klor bağlamışım şimdi kloru nasıl bağlarım?
Üç tane farklı yere mi iki tane farklı yere mi?
Uçtaki karbonlara bağlayabilirim, uçtaki karbonları bağladığımda zaten birinci karbon burası olduğu için aynı bileşiği elde ederim.
Bir de ortadaki karbona bağlayabilirim. Şimdi hemen bakalım burada bileşiğimizin ismi ne olur?
Propanla bitireceğim.
1 2 3 neden böyle yaptım?
Çünkü klor burada.
Klorun olduğu yerden başlamam lazım.
Evet hemen bunu numaralandıralım.
Burada ikinci karbondan.
Şimdi hemen isimlendiriyorum.
1- kloropropan diyorum. Bu sırada bu bileşiğimi haloalkan diyoruz. Neden?
Çünkü alkana 7A grubunda olan bir halojen bağlanmıştır.
Devam ediyorum isimlendirmeye, şimdi en uzun zincirimi seçtim.
Bütana bakın dört karbonlu bütana tane iki tane grup bağlı, her iki taraftan gitsem de aynı numaraya denk geliyor dallanmalar.
2 ve 3.
karbon.
Burada dikkat, iki tane metil var.
Aynı grupta birden fazla aynı grup varsa bu sefer biz latince sayılarını kullanıyoruz ve bu grupların bağlı olduğu karbon sayılarını da kesinlikle belirtiyoruz.
Yani şöyle, bakın şimdi size yorumluyorum.
Bunu yazacağım sonra, bütanın, bütana iki tane metil bağlı, bütana iki metil, dimetil diyeceğim yani.
Nerede bağlı 2 ve 3. karbonda.
İşte bunları yazıyorum sayıların arasına virgül koyuyorum 2,3 ikide ve üçte ne var?
Metil.
Kaç tane?
İki tane toplamda. Dimetil diyorum, 2,3-dimetilbütan ile olayı bitiriyorum arkadaşlar.
IUPAC isimlendirmemiz bu şekilde.
Devam ediyorum yine dört karbonlu, bu sefer aynı karbona denk gelmiş.
Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü karbon.
İkinci karbonda iki tane metil var.
Ne diyeceğim?
2-dimetil mi diyeceğim?
Hayır.
Her bir metil için sayıyı yazmak zorundasınız.
2,2 dedim dimetil dedim bütan diyip de olayı bitiriyorum arkadaşlar.
Devam ettim, şimdi burada uzun incimiz belli, rahat görmeniz için kolay, yani rahat göreceğiniz bileşikleri seçtim olayı tamamen anlamak için.
Tabii ki ilerleyen zamanlarda daha karışık sorular da çözeceğiz arkadaşlar.
Şimdi ben bu bileşikte her iki taraftan başlasam da dallanma ikinci karbona geliyor.
Buradan iki, buradan da iki.
Nereden başlayacağım?
Burada kural şu: alfabetik sıra önemli.
Eğer farklı gruplar eşit uzaklıkta ise zincirin uçlarına, eşit uzaklıkta ise alfabetik sıraya göre kim önce geliyorsa ona küçük numara vereceksiniz.
Brom ve metil, brom daha önce geliyor o zaman.
İkinci karbon burası olacak.
5 karbonlu pentan.
Pentanın ikinci karbonuna brom bağlı, 2-Bromo, dörtte metil var, 4-Metil pentan deyip bileşiğimi bu şekilde isimlendiriyorum arkadaşlar ve geçiyorum geçiyorum arkadaşlarım, halkalı yapıların isimlendirmesine. Şimdi en küçük halkalı yapı kaç karbonlu?
Tabii ki üç karbonlu.
CnH2n de bunların kapalı formülleri. Peki bakıyorum her köşede karbon var karbon burada iki bağ yapmış.
İki tane hidrojen lazım. CH2.
Her Köşede CH2 ve C3H6'yı görüyorum.
Biz bu bileşikleri arkadaşlar kolaylık olsun diye hidrojenleri göstermiyoruz.
Çizgi formülünü bu şekilde yapıyoruz, üçgenle gösteriyorum. Ben bunu gördüğüm zaman bunun bir propandan gelen bir halkalı yapı olduğunu ve bunun isminin siklopropan olduğunu söylerim, yani alkan isminin önüne halkalı yani siklo ön ekini getiriyorsunuz. Bakalım 1,2,3,4,5 5 karbonlu pentandan gelen siklopentan diyorum.
Bu da altı karbonlu 1,2,3,4,5,6 evet siklohekzan diyorum. Geliyorum burada iki tane grup bağlı.
Bundan önce anlattığın IUPAC kuralları burada da geçerli. Şimdi numara vereceğim ama hangisinden başlasam?
Etili metili burada.
Alfabetik sıra önemli. E daha önce 1,2,3,4,5 siklopentanın birinci karbonuna etil bağlı.
1-etil, 2de metil var. arkadaşlar ve bu şekilde dersimizi bitiriyoruz bundan sonraki derste görüşmek üzere hoşça kalın.
