Arkadaşlar bu videomuzda sıcaklığın dağılışı etkileyen faktörlerden bahsedeceğiz.
Bunlardan birincisi güneş ışınlarının geliş açısı.
Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe hepinizin bildiği gibi küresel şekli bizden kaynaklı olarak sıcaklık düşmektedir ve buna bağlı olarak da etkilenen faktörlerden bahsedelim.
Mesela enlem faktörü sıcaklığın dağılışını etkileyen bir faktör.
Örneğin kutupların bulunmuş olduğu enlem değeri alsak sıcaklığın daha düşük, ekvatorun bulunmuş olduğu enlem de yer alsaydık da sıcaklığı mız daha yüksek olurdu.
Yani demek ki enlem faktör sıcaklığın dağılışını etkiler.
Bir diğer faktör omuz yıllık hareket faktörü.
Yıllık hareket dediğimiz zaman aklımıza mevsim kavramı gelecek.
Mevsimler de yine sıcaklıkta sıcaklığı etkileyen bir faktör.
Yaz yaşadığımızda haliyle sıcaklığa mız daha fazla, kışın ise sıcak olmamız daha azdır.
Bir diğer faktörün ise günlük hareket.
Gün içinde sıcaklığa mızın değiştiğini biliyoruz ve buna bağlı olarak da günün en sıcak saati en soğuk saate değişiklik göstermekte.
Günün en sıcak saati ısı birikiminden kaynaklı 13 ile 14 gün arasıdır arkadaşlar.
Bu da günün en sıcak saatini ifade eder.
Bunun nedeni de ısı birikimi.
Şimdi ısı birikimi de.
Bir diğer örneğimiz ise 21 Mart tarihi ve 23 Eylül tarihidir.
21 Mart ve 23 Eylül tarihinde Türkiye güneş sınırı aynı açıyla gelmesine rağmen 21 Mart tarihi daha soğukken 23 Eylül tarihi daha sıcaktır.
Burada da hangi dönemde hangi mevsimi yaşamış olması etkili.
Mesela 21 Mart tarihinde kıştan çıktığımız için daha serindir.
Bu durumda yine ısı birikimine bir diğer örnektir.
Şimdi sıcaktan nasıl etkileyen faktörlerden bir diğeri yeryüzü şekilleri ile devam edelim.
Yeryüzü şekillerinin de burada bakı kavramından bahsedeceğiz.
Bakın güneşi gören amaçtır.
Dolu ise gölgede kalan yamaç dır.
Şimdi bakıp yamaçlarından şöyle bahsedecek olursak dünya üzerinde şurası ekvatorun uzun bulunmuş olduğu alan, şu kısım Yengeç dönencesi, şurası Oğlak dönencesi olsun.
Şu kısımda yani 0 ila 23 arasında bakın yön arkadaşlar değişmektedir. Şöyle şuraya değişir diye yazdım.
Şurada ise batının yamacı güneyi dir.
Yani yengecin kuzeyinde güney, şu kısımda ise bakı yamacı kuzey dir.
Bunu bilmek zorundayız.
Şimdi bazı sorularda bize şuranın kuzey olduğunu düşünün.
Şu kısmın ise güney olduğunu bazı sorularda şöyle kar verir ve hangi yarımkürede olduğuyla ilgili yorum yapmamızı ister.
Şimdi baktığım zaman güney yamaçta kalıcı kar daha yukarıdan başlarsa demek ki buralara kadar daha sıcak olduğunu ifade eden bize.
O yüzden de demek ki buradaki dağ bu alanda bir yerde yani Yengeç Dönencesi nin kuzeyinde kuzey yarım kürenin bulunmuş olduğu alandadır yorumunu yapabiliriz.
Şimdi bakın amacıyla ilgili şu yorumlar da yine yapılabilir.
Daha sıcak yamaç olduğuna göre yerleşme bu bölgede daha fazladır.
Örneğin ülkemizde de yine ev alırken güney cepheden alıyoruz.
Yine sıcaklık daha fazla, bitkilerin olgunlaşma süreleri daha kısa ve yukarda da gördüğümüz gibi kalıcı kar alt sınırı daha yüksektir yorumu yapılabilir.
Evet, bir diğer maddemiz ise güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol yol.
Özellikle ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe uzamakta.
Yolun uzaması ise yol boyunca enerji kaybetmesine neden olmakta.
Bu yüzden sıcaklığın düşmesine neden olur.
Bir diğer faktör dümdüz yükselti.
Özellikle deniz seviyesinden yukarıya doğru çıkıldıkça 200 metrede 1 santigrad derece hava sıcaklığı azalır.
Bunun da sebebi öncelikli olarak yerin ısınması yani yerden yansıyan ışınlarla sunmamız ısı olmamızdan kaynaklanmakta.
Şimdi bir diğer faktör ise güneşlenme süresi.
Ne kadar güneşlenme süresi uzun olursa sıcaklıkta o ölçüde fazladır yorumunu yapabiliriz.
Burada da nemlilik burada en önemli faktörlerden yine birisi.
Sorularda çok karşımıza gelen nemle ilgili şunu bilmemiz lazım.
Nem eşittir denge.
Yani nemin fazla olduğu yerde özellikle ısınma da soğuma da daha yavaştır.
Yani daha dengede kalmasını sağlar.
Bunu bir örnekle açıklayalım.
Ne demek istediğimizi mesela A merkezinde gündüz 10 santigrat derece şurası ve gece 5 santigrad derece, B merkezinde ise gündüz 10, gece eksi 5 santigrad derece. Şimdi benim herkese baktığımız zaman daha karasal bir alan olduğunu yorumunu yapabiliriz.
Çünkü daha fazla sıcaklığı değişmiş.
Çünkü A da nem daha fazla olduğu için de daha yavaş bir değişiklik yaşanmış.
Bu yüzden de A daha nemli, daha denizel, B ise daha karasal gibi yorumları yapa bilirsin.
Evet arkadaşlar bir diğer maddemiz ise kara ve denizlerin dağılışı.
Şimdi kara ve denizlerin şu aşağıdaki harita.
Adam ifade edecek olursak.
Hepinizin bildiği gibi kuzey yarım kürede karaların oranı güney yarım küreden daha fazla ve kuzey yarım kürede karalar daha fazla olduğu için karaları şöyle bir özelliği var.
Karalar çabuk ısınır ve çabuk zorlar.
Bu yüzden de sıcaklığa etki ederler.
Yine denizler de geç sınır geç soğur.
Bu durumda sıcaklığı etkilen bir diğer faktörün ise rüzgar faktörü.
Rüzgarları da yine buradan açıklayacak olursak eğer ki rüzgarları mız kutupların bulunmuş olduğu bölgede ne istiyorsa sıcaklığı düşürür.
Ekvatorun bulunmuş olduğu bölgeden geliyorsa buradaki kırmızılar mesela ekvatordan geliyor sıcaklığı arttırmaktadır.
Yani geldiği yön bizim için önemli.
Bir diğer faktörü müz ise okyanus akıntıları.
Şimdi okyanus akıntıları.
Ben buraya özellikle sıcak ve soğuk okyanus akıntıları diye ifade ettim.
Ancak bu harita üzerinde göstereceğim ben bunların neler olduğunu.
Şimdi burada kırmızıyla çizdikleri bu sıcak ekvatordan gelenler, diğerleri ise soğuk karakterli.
Bunlardan birincisi Alaska sıcak karakterli olan Kaliforniya soğuk Humboldt yine soğuk karakterli Labrador.
Bunun dışında Gulf Stream sıcak su akıntısı.
Bunun dışında arkadaşlar ben boyayla yine Madagaskar'ın bulunmuş olduğu alandaki sıcak su hakkında Muz.
Batı Avusturalya, Doğu Avustralya'nın bulunmuş olduğu alanda akıntılar var ve Japonya'nın bulunmuş olduğu alanda karşılaşan özellikle soğuk olan arkadaşlar o yaşıyor sıkıntımız.
Aşağıdan gelen sıcak olanda kuru şey yok.
Yani ekvator kaynaklı olan ekvatordan gelen sıcaklığı arttırırken kutuplardan gelen ise sıcaklığı düşürmektedir.
Bunlardan birincisi güneş ışınlarının geliş açısı.
Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe hepinizin bildiği gibi küresel şekli bizden kaynaklı olarak sıcaklık düşmektedir ve buna bağlı olarak da etkilenen faktörlerden bahsedelim.
Mesela enlem faktörü sıcaklığın dağılışını etkileyen bir faktör.
Örneğin kutupların bulunmuş olduğu enlem değeri alsak sıcaklığın daha düşük, ekvatorun bulunmuş olduğu enlem de yer alsaydık da sıcaklığı mız daha yüksek olurdu.
Yani demek ki enlem faktör sıcaklığın dağılışını etkiler.
Bir diğer faktör omuz yıllık hareket faktörü.
Yıllık hareket dediğimiz zaman aklımıza mevsim kavramı gelecek.
Mevsimler de yine sıcaklıkta sıcaklığı etkileyen bir faktör.
Yaz yaşadığımızda haliyle sıcaklığa mız daha fazla, kışın ise sıcak olmamız daha azdır.
Bir diğer faktörün ise günlük hareket.
Gün içinde sıcaklığa mızın değiştiğini biliyoruz ve buna bağlı olarak da günün en sıcak saati en soğuk saate değişiklik göstermekte.
Günün en sıcak saati ısı birikiminden kaynaklı 13 ile 14 gün arasıdır arkadaşlar.
Bu da günün en sıcak saatini ifade eder.
Bunun nedeni de ısı birikimi.
Şimdi ısı birikimi de.
Bir diğer örneğimiz ise 21 Mart tarihi ve 23 Eylül tarihidir.
21 Mart ve 23 Eylül tarihinde Türkiye güneş sınırı aynı açıyla gelmesine rağmen 21 Mart tarihi daha soğukken 23 Eylül tarihi daha sıcaktır.
Burada da hangi dönemde hangi mevsimi yaşamış olması etkili.
Mesela 21 Mart tarihinde kıştan çıktığımız için daha serindir.
Bu durumda yine ısı birikimine bir diğer örnektir.
Şimdi sıcaktan nasıl etkileyen faktörlerden bir diğeri yeryüzü şekilleri ile devam edelim.
Yeryüzü şekillerinin de burada bakı kavramından bahsedeceğiz.
Bakın güneşi gören amaçtır.
Dolu ise gölgede kalan yamaç dır.
Şimdi bakıp yamaçlarından şöyle bahsedecek olursak dünya üzerinde şurası ekvatorun uzun bulunmuş olduğu alan, şu kısım Yengeç dönencesi, şurası Oğlak dönencesi olsun.
Şu kısımda yani 0 ila 23 arasında bakın yön arkadaşlar değişmektedir. Şöyle şuraya değişir diye yazdım.
Şurada ise batının yamacı güneyi dir.
Yani yengecin kuzeyinde güney, şu kısımda ise bakı yamacı kuzey dir.
Bunu bilmek zorundayız.
Şimdi bazı sorularda bize şuranın kuzey olduğunu düşünün.
Şu kısmın ise güney olduğunu bazı sorularda şöyle kar verir ve hangi yarımkürede olduğuyla ilgili yorum yapmamızı ister.
Şimdi baktığım zaman güney yamaçta kalıcı kar daha yukarıdan başlarsa demek ki buralara kadar daha sıcak olduğunu ifade eden bize.
O yüzden de demek ki buradaki dağ bu alanda bir yerde yani Yengeç Dönencesi nin kuzeyinde kuzey yarım kürenin bulunmuş olduğu alandadır yorumunu yapabiliriz.
Şimdi bakın amacıyla ilgili şu yorumlar da yine yapılabilir.
Daha sıcak yamaç olduğuna göre yerleşme bu bölgede daha fazladır.
Örneğin ülkemizde de yine ev alırken güney cepheden alıyoruz.
Yine sıcaklık daha fazla, bitkilerin olgunlaşma süreleri daha kısa ve yukarda da gördüğümüz gibi kalıcı kar alt sınırı daha yüksektir yorumu yapılabilir.
Evet, bir diğer maddemiz ise güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol yol.
Özellikle ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe uzamakta.
Yolun uzaması ise yol boyunca enerji kaybetmesine neden olmakta.
Bu yüzden sıcaklığın düşmesine neden olur.
Bir diğer faktör dümdüz yükselti.
Özellikle deniz seviyesinden yukarıya doğru çıkıldıkça 200 metrede 1 santigrad derece hava sıcaklığı azalır.
Bunun da sebebi öncelikli olarak yerin ısınması yani yerden yansıyan ışınlarla sunmamız ısı olmamızdan kaynaklanmakta.
Şimdi bir diğer faktör ise güneşlenme süresi.
Ne kadar güneşlenme süresi uzun olursa sıcaklıkta o ölçüde fazladır yorumunu yapabiliriz.
Burada da nemlilik burada en önemli faktörlerden yine birisi.
Sorularda çok karşımıza gelen nemle ilgili şunu bilmemiz lazım.
Nem eşittir denge.
Yani nemin fazla olduğu yerde özellikle ısınma da soğuma da daha yavaştır.
Yani daha dengede kalmasını sağlar.
Bunu bir örnekle açıklayalım.
Ne demek istediğimizi mesela A merkezinde gündüz 10 santigrat derece şurası ve gece 5 santigrad derece, B merkezinde ise gündüz 10, gece eksi 5 santigrad derece. Şimdi benim herkese baktığımız zaman daha karasal bir alan olduğunu yorumunu yapabiliriz.
Çünkü daha fazla sıcaklığı değişmiş.
Çünkü A da nem daha fazla olduğu için de daha yavaş bir değişiklik yaşanmış.
Bu yüzden de A daha nemli, daha denizel, B ise daha karasal gibi yorumları yapa bilirsin.
Evet arkadaşlar bir diğer maddemiz ise kara ve denizlerin dağılışı.
Şimdi kara ve denizlerin şu aşağıdaki harita.
Adam ifade edecek olursak.
Hepinizin bildiği gibi kuzey yarım kürede karaların oranı güney yarım küreden daha fazla ve kuzey yarım kürede karalar daha fazla olduğu için karaları şöyle bir özelliği var.
Karalar çabuk ısınır ve çabuk zorlar.
Bu yüzden de sıcaklığa etki ederler.
Yine denizler de geç sınır geç soğur.
Bu durumda sıcaklığı etkilen bir diğer faktörün ise rüzgar faktörü.
Rüzgarları da yine buradan açıklayacak olursak eğer ki rüzgarları mız kutupların bulunmuş olduğu bölgede ne istiyorsa sıcaklığı düşürür.
Ekvatorun bulunmuş olduğu bölgeden geliyorsa buradaki kırmızılar mesela ekvatordan geliyor sıcaklığı arttırmaktadır.
Yani geldiği yön bizim için önemli.
Bir diğer faktörü müz ise okyanus akıntıları.
Şimdi okyanus akıntıları.
Ben buraya özellikle sıcak ve soğuk okyanus akıntıları diye ifade ettim.
Ancak bu harita üzerinde göstereceğim ben bunların neler olduğunu.
Şimdi burada kırmızıyla çizdikleri bu sıcak ekvatordan gelenler, diğerleri ise soğuk karakterli.
Bunlardan birincisi Alaska sıcak karakterli olan Kaliforniya soğuk Humboldt yine soğuk karakterli Labrador.
Bunun dışında Gulf Stream sıcak su akıntısı.
Bunun dışında arkadaşlar ben boyayla yine Madagaskar'ın bulunmuş olduğu alandaki sıcak su hakkında Muz.
Batı Avusturalya, Doğu Avustralya'nın bulunmuş olduğu alanda akıntılar var ve Japonya'nın bulunmuş olduğu alanda karşılaşan özellikle soğuk olan arkadaşlar o yaşıyor sıkıntımız.
Aşağıdan gelen sıcak olanda kuru şey yok.
Yani ekvator kaynaklı olan ekvatordan gelen sıcaklığı arttırırken kutuplardan gelen ise sıcaklığı düşürmektedir.
