Fiil Nedir?

Evet arkadaşlar bu videomuzda fiil konusunu işleyeceğiz.
Eylem konusu ÖSYM için önemli bir konudur.
O yüzden bu kısma çok dikkat etmemiz gerekiyor.
Şimdi arkadaşlar fiil ne demek, iş, oluş, hareket bildiren sözcükleri biz ne diyoruz, fiil diyoruz.
Bakın varlıkların yaptıkları işleri, hareketleri, kılıçları, kılıç derken neyi kastediyor işleyeceğiz.
Kılıç Bildiğimiz var arkadaşlar.
Yani nesne alabilen fiil demek.
Onu kelimesini getirdiğimde bir fiile anlamlı olacak onlarla ilgili oluşları diyor.
Oluş ne demek?
Mesela küfrü emmek, bayat ağlamak, uzatmak gibi ifadeler ya da yargıları zamanla dile ve kişiye bağlayarak anlatan sözcüklere denir.
Zaman haber kipi demek.
Dilek, dilek kipi demek.
Kişi de kişi ekleri yani şahıs ekleri demek.
Bunlar hep fiile gelen ekler dir arkadaşlar.
Bunları tek tek işleyeceğiz şimdi.
Arkadaşlar bir fiilin olumlu veya olumsuz şekilleri olabilir.
Mesela ben konuştu derim.
Konuşmak fiil kötüdür du.
Görülen geçmiş zaman ilkidir, olumludur.
Ben sana konuşmadı diyorum.
Konuşmak fiil kök tür, meme olumsuzluk ilkidir.
Attığı değnek görülen geçmiş zaman ilktir.
O zaman olumlu veya olumsuz şekilleri olabiliyor.
Zaman veya dilek kavramı yalnız zaman, mesela şimdiki zaman, gelecek zaman, geniş zaman ya da dilek derken istek kipi, gereklilik kipi, şart kipi, emir kipi yine bunları işleyeceğiz.
Yapmış dediğim zaman arkadaşlar şuradaki mış eki öğrenilen geçmiş zaman 2'dir yapalım dediğimde yapmak fiil kök dür.
E a İstek gibidir yani yapmayı istiyor dili yok.
O yüzden de zaman veya dilek kavramı da taşıyabilir.
Kişi kavramı vererek çekim denebilir arkadaşlar ya da bana şahıs diyebilir.
Bakın konuşmuyoruz derken biz konuşmuyoruz demek istiyorum.
Güldünüz derken kim gülmüş, siz güldünüz demek istiyorum.
Şuradaki ekler arkadaşlar güldünüz derken bunlar kişi kavramı vererek şekillenmiş oldu.
Peki ben bir kelimenin isim mi yoksa film olduğunu nereden anlayacağım?
Şimdi arkadaşlar bizim master ekibimiz var ama master ekiyle fiili üssü olan mek mak ekini birbirine karıştırmamak gerekiyor.
Benim master ekim mek haktır ama bu hiçbir zaman yazıya dökülmeye çek.
Eğer mesela sen cümlede neyi gördün?
Yazmak kelimesini gördün burada mak mek yazıyorsa bu mastar eki değildir.
Bu isim fiil ikidir ve fiili pistlerin hepsini biz isim kabul edeceğiz.
Artık fiil kabul etmeyeceğiz.
Bakın getirelim buraya mastar işlerimizi kitap yapmak, kitap mek, anlamsız duvar mak, duvar mek anlamsız, derslik mek anlamsız, öğrenci mek anlamsız.
O yüzden bu kısma dikkat ediyoruz.
Ama bak yaptık kelimesinin kökü yaptır, yapmak dedim.
Anlamlı oldu, okumak dedim, anlamlı oldu, gelmek dedim, anlamlı oldu.
Gördünüz mü?
Ben bir fiile çekim ekinden önce bakmak ekini getirdiğimde anlamlı oluyorsa fiil olur.
Ikinci maddeye bakacak olursak fiiller arkadaşlar memat dediğimiz olumsuzluk eklerini alır ama isimler alamaz.
Mesela anne saat şu an tam olarak kaç dediğimde ya da sana zarar veren insanlardan kaç dediğimde iki yerde de kaç yazıyor arkadaşlar.
Ama bakın aynı saat şu an tam olarak kaçma.
Bakın anlamsız oldu.
Demek ki buradaki kaç kelimesi arkadaşlar isimdir sana zarar veren insanlardan kaçma dediğimde bak olumsuzluk ekini getirdim, anlamlı oldum.
O zaman burası anlamlı oluyorsa biz buna ne deriz arkadaşlar fiil deriz ya da fiiller arkadaşlar yor ki İpek'in alır isimler alamaz mesela bu olanlardan ötürü sana dargın derken hemen getiriyorum.
Dargın mı dargın yor, anlamlı mı?
Değil.
O zaman buradaki kelime kesinlikle fiil olamaz.
Ama annem sana dağıldı dediğimde buraya getireyim yor ekine annem sana sarılıyor.
Bakın buraya getirdiğimde anlamlı oldu.
O yüzden de burada kesinlikle fiil vardır diyorum ve benim haber ve dilek rakiplerim var.
Arkadaşlar işte şimdiki zaman geniş zaman, geçmiş zaman, gelecek zaman ya da dilekler den emir, istek, gereklilik ve şart talipleri.
Bunlar isme gelemez mesela ben sana yoktu diyorum.
Şimdi sen gidip de buradaki tu ekine geçmiş zaman eki diyemezsin.
Çünkü buradaki yok kelimesi isimdir.
Biz bunu ileride işleyeceğiz.
Ne diyeceğiz arkadaşlar ek fiil diyeceğiz.
Yani isim ve fiil farkı bu şekilde.
Arkadaşlar haber ve dilek isimlerini almış ya da yor ekini almış ya da meme olumsuzluk ekini getirebildiği ya da master ekini getirebildiğini.
Kelimelerin, sözcüklerin beni fiil oluyor.
Ösym çekimle fiil şeklinde bir ifade kullanıyor.
Arkadaşlar çekimle fiil ne demek?
Mesela diyor ki aşağıdaki cümlelerin hangisinde çekimle fiil yoktur diyor.
Biz burada neye bakacağız?
Bakmak.
Eki alıp almadığına, köpek alıp almadığına bakacağız arkadaşlar.
Ve kesinlikle unutmuyoruz.
Yine bunu tekrarlayacağız.
Filim konusunda filmciler.
Kesinlikle çekimler fiil sayılmaz.
Çünkü filim si ekleri fiile gelir arkadaşlar.
Ama bir kelimeye fiili msi eki geldiği zaman biz bunu ne kabul edeceğiz türemiş isim kabul edeceğiz.
Ne içersin?
Ölüm herkesin başında derken bakın ne demek bakmak.
Ekini getirdim anlamlı oldu fiil oldu.
Bu testi 20 dakikada çözebiliriz derken hemen buraya getirdim.
Bakın çözebilmek fiili oldu.
Demek ki burada çekimle fiil var.
Yani çekimi fiil bizim bildiğimiz fiil demek fiil kimse harici.
Askerdeki oğluna mektup yazdırdı derken bak ast gelmek anlamsız, olmak anlamsız, mektup atmak anlamsız.
Demek ki bunlar fiil olamaz ama yazdırmak dediğimde anlamlı oldu.
Ceyhan'da gitti, oturduğumuz yerden doğrulup camdan dışarı baktık dediğimde arkadaşlar bakın bakmak anlamlı oldu, fiil oldu ama gidip de doğrulup ve oturduğumuz kelimelerine ben çekimle fiil diyemem.
Tamam oturmak anlamlı, doğru olmak anlamlı ama burada up zarf fiil eki var.
Burada duk sıfat fiil eki var.
E bunlar fiili kimse olduğuna göre demek ki bunlar fiil sayılamaz.
Ben bunları eledim.
Burada sadece bakmak kelimesi var.
Denize de gitti arkadaşlar.
Şimdi ben Edirne'ye baktığımda diyor ki çile çekmiş kadınlarla doludur Anadolu.
Anadolu vak anlamsız doludur.
Anlamsız kadın sarmak anlamsız, çile mek anlamsız.
Sadece burada çekmek anlamlı oluyor.
Arkadaşlar onda neyle karıştırmayın.
Caz filim siyle karıştırmayın.
Caz doludur.
Yüklem nasıl?
Kadın çile çekmiş kadın arkadaşlar burada sıfat tamlaması mıdır?
Yani şuradaki miş ekine yüklem de değilse bu miş eki ve sıfat tamlaması oluşturuyorsa biz buna ne deriz arkadaşlar?
Sıfat fiil iki deriz.
Yani buna fiili hissederiz.
O fiil kimseler de türemiş isim kabul edildiğine göre.
Demek ki Edirne'de kesinlikle çekimle fiil yoktur arkadaşlar.
O yüzden bu kısmı çok çok dikkat ediyoruz.