Popülasyon Ekolojisi konusu, YKS Biyoloji için önemli bir konu. Her sene mutlaka bu konudan soru geliyor. Bilgileri öğrendikten ve soru çözmeye başladıktan sonra bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz! Kunduz eğitmenimiz Popülasyon Ekolojisi hakkında çok faydalı bir yazı hazırladı!
Popülasyon Ekolojisi
Popülasyon Ekolojisi
Biyoloji
Popülasyon
- Belirli belirli bir zaman diliminde birlikte yaşayan, aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluktur.
- Popülasyondaki bireyler benzer kaynakları tüketir, aynı çevresel koşullardan etkilenir, kendi aralarında çiftleşerek verimli döller oluşturabilir.
Popülasyon Yoğunluğu
- Birim alandaki birey sayısını ifade eder.
- Popülasyonun yaşadığı alanın büyüklüğü ve popülasyonun toplam birey sayısına bağlıdır.
Popülasyon Büyüklüğü
- Popülasyondaki bireylerin toplam sayısını ifade eder.
- Doğum ve içe göç popülasyonun büyüklüğünü artırır.
- Ölüm ve dışa göç popülasyonun büyüklüğünü azaltır.
- Doğum oranını etkileyen başlıca faktörler; popülasyondaki yetişkin dişi birey sayısı, ortamdaki besin miktarı, güvenli barınak sayısıdır.
- Ölüm oranı; popülasyondaki bireylerin yaş ortalamaları, cinsiyetleri ve çevresel koşullardan etkilenir.
Popülasyon büyüklüğündeki değişim = Doğum sayısı + içe göç – Ölüm sayısı + dışa göç
Popülasyon Ekolojisinde Hayatta Kalma Eğrileri
Popülasyondaki bireylerin eşeyli ya da eşeysiz üremeyle oluşturduğu yavruların yaşam öyküleri hayatta kalma eğrileriyle gösterilir.
Tip I Hayatta Kalma Eğrisi
- Fizyolojik hayatta kalma eğrisidir.
- Yetişkin döneme ulaşan bireylerin çoğu doğal ömürlerini tamamlar.
- Kolay avlanamayan büyük hayvanlar ve insan için tipiktir.
- Bu türlerde az sayıda yavru yapılır ve yavrulara özenle bakılır.
- Az sayıda yavru yapıldığından üretkenlik düşüktür.
Tip II Hayatta Kalma Eğrisi
- Ekolojik hayatta kalma eğrisidir.
- Her yaştaki ölüm riski sabittir.
- Çoğu kuş ve küçük memeli hayvanlar için tipiktir.
Tip III Hayatta Kalma Eğrisi
- Olgunlaşmayla ilgili hayatta kalma eğrisidir.
- Yavruların çoğu olgunlaşıp üreme çağına ulaşamadan ölür.
- Yetişkin dönemde ölüm riski daha düşüktür.
- Çok sayıda yavru yapılır ve yavru bakımı gözlenmez.
- Sucul omurgasızlar, birçok böcek ve tek yıllık bitkilerde görülür.
Popülasyon Ekolojisi Büyüme Modelleri
J Tipi Büyüme
- Üstel büyüme modelidir.
- Popülasyondaki bireyler için kaynakların sınırlı olmadığı, doğum oranının daima ölüm oranından yüksek olduğu durumlarda gözlenir.
- Başlangıçta yavaş olan büyüme giderek hızlanır.
- Birey sayısı 2, 4, 8, 16, 32… şeklinde artan bir bakteri popülasyonunun büyümesi örnektir.
- Çevrenin taşıma kapasitesine ulaşılmaz.
- Genellikle küçük vücutlu ve hızlı çoğalan türlerde gözlenir.
- Çoğu zaman popülasyonda mevsimsel çöküşler olur. Örneğin, bahar aylarında sinek sayısı hızla artar ancak kış yaklaşırken sineklerin çoğu ölür.
S Tipi Büyüme
- Lojistik büyüme modelidir.
- Yüksek yoğunluklarda bireylerin yaşaması için yeterli kaynak bulma zorlaştığından doğum oranı düşer, ölüm oranı artar.
- Bu tip büyümede kuruluş evresi, logaritmik artış dönemi, negatif artış fazı ve taşıma kapasitesine ulaşmış dengeli popülasyon dönemleri görülür.
- Çevre direnci görülmeye başlandığında popülasyon büyümeye devam eder ancak büyüme hızı yavaş yavaş azalır.
Taşıma Kapasitesi: Popülasyonun dengeye ulaştığı sınır
Çevre Direnci: Taşıma kapasitesine yaklaştıkça çevrenin popülasyonun büyümesine karşı gösterdiği direnç
Yoğunluk Artışına Bağlı Olarak Popülasyonun Büyümesini Engelleyen Faktörler
- Birey sayısının artmasıyla bireylerin birbiriyle teması artar. Temas artışına bağlı olarak bulaşıcı hastalıkların görülme sıklığı artar. Böylece ölüm oranı yükselir.
- Yoğunluk artışı güvenli yuvalama alanı bulmayı güçleştirdiğinden güvenlik düzeyi düşük alanlarda barınan bireyler avcılar tarafından daha kolay avlanır.
- Yoğunluk artışı bazı organizmaların sağlığını bozar, yaşam süresini kısaltır.
- Popülasyondaki birey sayısının artması bazı türlerde bir batında doğurulan yavru sayısını ya da kuluçkaya yatılan yumurta sayısını azaltır.
- Popülasyon büyüdükçe bu popülasyondaki bireyleri avlayan avcı türlerin sayısı da artar. Avcı sayısındaki artış popülasyonun büyümesini sınırlar.
- Kalabalık ve yoğun popülasyonlarda bireyler arasında saldırgan davranışların arttığı görülür.
Popülasyon Ekolojisi Yaş Dağılımı
- Popülasyonları oluşturan bireyler basitçe 3 grupta incelenir: Üreme öncesi dönem, üreme dönemi ve üreme sonrası dönem.
- Üreme öncesi dönemdeki birey sayısının (yani genç birey sayısının) fazla olduğu popülasyonlar büyüme eğilimindedir.
- Üreme öncesi ve üreme dönemi arasında belirli bir denge bulunan popülasyonlar dengeli popülasyonlardır.
- Üreme dönemi ve yaşlı nüfusun ( üreme sonrası dönem) fazla olduğu popülasyonlar küçülen popülasyonlardır.
Popülasyon Ekolojisi Dağılım Şekilleri
Kümeli Dağılım
- Popülasyonun yaşadığı alanın herhangi bir yerinde bulunan herhangi bir bireyin varlığı, bu noktanın yakınlarında başka bireylerin bulunması ihtimalini artırdığı durumlarda ortaya çıkar.
- En sık gözlenen dağılım şeklidir.
- Sürü hâlinde yaşayan hayvanlar, bazı bitkiler, mantarlar kümeli dağılım gösterir.
- Bireyler arasındaki etkileşimler fazladır.
Düzenli ( Tekdüze) Dağılım
- Popülasyonun yaşadığı alanın herhangi bir yerinde bulunan herhangi bir bireyin varlığı, bu noktanın yakınlarında başka bireylerin bulunması ihtimalini azalttığı durumlarda ortaya çıkar.
- Genellikle sosyal iletişim ve savunma amaçlı ortaya çıkar.
- Bazı bitkiler ve penguenler, sümsük kuşları gibi bazı kuşlar düzenli dağılım gösterir.
Rastgele Dağılım
- Popülasyondaki bir bireyin, popülasyonun yaşadığı alanın herhangi bir noktasında bulunma ihtimalinin başka bir noktada bulunma ihtimaline eşit olduğu durumlarda ortaya çıkar.
- Popülasyonu oluşturan bireyler arasında etkileşim ya yoktur ya da oldukça zayıftır.
- Ormanlarda ya da meralarda bulunan bazı bitkilerin bu bölgedeki rastgele dağılımları bu duruma örnektir.
Popülasyon Ekolojisi Örnek Soru Çözümü
Sınava hazırlık uzun bir maraton. Kunduz ekibi olarak bu yolculukta yanında olmayı çok isteriz! Alanında uzman Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.
