Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, ders notlarını senin için derliyoruz!? Bu yazımızda Popülasyon, Ekosistem, Ekoton, Ekolojik Niş gibi Ekolojik Kavramlar, Canlılar Arası Beslenme İlişkileri, Simbiyotik Yaşam, Komünite Ekolojisi, Rekabet ve Süksesyon hakkında bilmen gerekenler ile Ekoloji konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!
Bu notlar, Kunduz eğitmenimiz Ceren Hoca tarafından hazırlanmıştır. Ceren Hoca, Üniversite sınava hazırlanıyor. Bilgi paylaşıldıkça çoğalır diyerek notlarını diğer öğrencilerle paylaşmaktan memnuniyet duyuyor.
EKOLOJİK KAVRAMLAR
SİMBİYOTİK YAŞAM
Ekoloji: Komünite Ekolojisi & Simbiyotik Yaşam
Ekolojik Kavramlar
Ekoloji
Canlıların birbirleri ve cansız çevreyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır.
Popülasyon
Belli bir bölgede yaşayan aynı tür canlıların oluşturduğu topluluktur.
Komünite
Belirli bir yaşam alanında birbirleriyle etkileşim halinde olan tüm popülasyonların oluşturduğu topluluktur.
Ekosistem
Bir bölgedeki bütün canlılar ve cansız çevrenin tamamıdır.
Ekoton
Komüniteler arası geçiş bölgesi
Biyosfer
Dünya’da canlıların yaşayabileceği en büyük ekosistemdir.
Habitat
Canlıların hayatsal faaliyetlerini doğal olarak , en iyi şekilde sürdürebildikleri yaşam alanıdır.
Ekolojik Niş
Bir canlı türünün ekosistemdeki görevidir. Türün bulunduğu çevredeki biyotik ve abiyotik kaynaklardan yararlanma şeklidir.
EKOSİSTEM= CANLILAR + ÇEVRE (CANSIZLAR)
| Canlılar | ……………. | Cansızlar (Çevre) |
| ⏬ | ⏬ | |
| Biyotik Faktör | Abiyotik Faktör | |
| ⏬ | ⏬ | |
| ▶️ Ototrof ▶️ Heterotrof ▶️ Saprofit | ▶️ Işık ▶️ Sıcaklık ▶️ İklim ▶️ Toprak ▶️ Mineral – su ▶️ Su ▶️ pH |
Biyotik Faktörler
Ekolojik nişlerine göre üreticiler (ototroflar), tüketiciler (heterotroflar), ayrıştırıcılardır(saprofitler=çürükçüller).
1) Ototrof (Üretici)
- Ekosistemdeki besinin kaynağıdırlar.
- İnorganik maddeyi organik madde haline getirirler.
- Fotoototrof veya kemoototrofturlar.
Fotoototrof
- Işık enerjisi ve klorofil pigmenti kullanır.
- Fotosentez yapar.
- Bazı bakteri ve algler örnektir.
Kemoototrof
- İnorganik maddeleri oksitleyerek açığa çıkardıkları enerjiyle organik madde üretirler.
- Kemosentez yapar.
- Bazı bakteriler ve bazı arkeler örnektir.
2) Heterotrof (Tüketici)
Besinleri dışardan hazır alan canlılardır.
3) Saprofit (Ayrıştırıcı)
- Hücre dışına sağlayabildikleri güçlü sindirim enzimleriyle organik maddeleri hücred ışında parçalar, hücre içine alırlar. Hücre içinde inorganik maddeye dönüştürürler.
- Ototrof canlılar için hammadde üretimi yaparlar.
- Bazı mantarlar ve bazı bakterilerde görülür.
Canlılar Arasındaki Beslenme İlişkisi
???
Simbiyotik Yaşam
En az iki farklı türün beslenme amacıyla bir araya gelerek oluşturdukları beslenme ilişkisine simbiyotik yaşam denir.
1) Mutualizm (+,+)
- Her iki canlı da yarar sağlar.
- Eğer canlılar birbirinden ayrıldıktan sonra yaşamaya devam edebiliyorsa gevşek mutualizm, edemiyorsa zorunlu mutualizm görülmektedir.
- Baklagiller + Rhibizium Bakterileri = Nodül Yapısı
Baklagiller bakteriyi beslerken bakteriler de bitkilere azot sağlar.
- İnsan + Bazı Bağırsak Bakterileri
Bakteriler sayesinde insanda sindirim, bağışıklık vb. olayları gerçekleştirir. Bağırsak bakterileri B ve K vitaminleri üretirlerken beslenme ve barınak olarak insandan yararlanırlar.
- Timsah + Kürdan Kuşu
- Alg + Mantar = Liken Birliği
2) Kommensalizm (+,0)
Canlılardan biri diğerine zarar vermeden fayda sağlar.
- Köpekbalığı + Tutunan Küçük Balıklar
3) Parazitizm (+,-)
Virüsler, bakteriler, bazı protistalar, bitkiler, hayvanlar parazit olabilirler. Zarar gören canlıya konak denir. Bitkisel ve hayvansal parazitler olmak üzere ikiye ayrılırlar.
▶️ Bitkisel Parazitler
Bitkilerden beslenirler. Kendileri de parazittir. Yarı parazitler ve tam parazitler olmak üzere ikiye ayrılırlar.
a) Yarı Parazitler
- Kendileri fotosentez yaparak besin üretir.
- Emeçlerini konak canlının odun borusuna uzatarak su ve mineral alır.
- Ökse otu
b) Tam Parazitler
- Kendileri fotosentez yapamaz.
- Emeçleriyle konağın odun borusundan su ve mineral ihtiyacını, soymuktansa besin ihtiyacını karşılar.
- Canavar otu, küsküt otu
▶️ Hayvansal Parazitler
Sindirilmiş besinlerin hazır olarak bulunduğu vücut yapılarından beslenirler.
a) İç Parazitler
- Hayvanların içinde (kan, bağırsak) yaşar.
- Sindirim sistemi gelişmemiştir.
- Üreme sistemi ve tutunma organları iyi gelişmiştir.
- Bağırsak olucanı, tenya, karaciğer kelebeği
b) Dış Parazitler
- Vücudun dışına yerleşerek kan emerler.
- Sindirim sistemleri iyi gelişmiştir.
- Bit, pire, kene
4) Amensalizm (0,-)
Ceviz ağacından yayulan kimyasal maddelerin etraftaki bitkilerin ölümüne neden olması örnektir. Bitkiler ceviz ağacına fayda sağlamazken ceviz ağacı bitkilere zarar vermektedir.
???
Komünite Ekolojisi Kavramları
Ekotonlarda canlı çeşitliliği fazla olmasına rağmen rekabet nedeniyle canlı sayısı azdır.
İndikatör Tür (Gösterge)
Komünitedeki çevre değişikliklerden çok çabuk etkilenen türdür.
ÖRNEK: Alabalıklar temiz ve O2‘si bol suda yaşarlar. Bir su ekosisteminde alabalıkların çok olması suyun temiz ve O2‘li olduğunu kanıtlar.
Baskın Tür (Dominant)
Komitede en çok bulunan türdür. Toplam biyokütlesi fazladır.
Kilit Taşı Tür
Komüniteyi kontrol eden türdür. Bu türün ortamdan uzaklaştırılması diğer canlıları çok büyük ölçüde etkiler.
İstilacı Tür
Doğal yaşam alanları olmayan bir komüniteye girip çoğalırlar, istila ettikleri komünitenin yapısını bozarlar.
Komünitelerde Rekabet
Süksesyon
Bir komünitede çeşitli faktörlerle baskın olan türün zamanla değişmesine süksesyon denir.
Primer Süksesyon (Birincil)
- Toprağın hiç oluşmadığı, canlı yaşamının görülmediği yerlerde oluşan süksesyondur.
- Buzulların erimesiyle kutuplarda toprak oluşumu ile başlayan durum.
Sekonder Süksesyon (İkincil)
- Dıi müdahale ile (yangın – aşırı otlama..) toprak yapısı bozulmadan komünitenin bozulması ile gerçekleşir.
Süksesyon sonucunda komünitede bir denge oluşur. Buna klimaks denir. Ciddi değişiklik olmadığı sürece klimaks devam eder.
Simbiyotik Yaşam Soru Çözümleri
Ekoloji konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Bu konu, Biyoloji dersi için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Ekolojik Kavramlar, Canlılar Arası Beslenme İlişkileri, Simbiyotik Yaşam, Komünite Ekolojisi, Rekabet ve Süksesyon gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. Ders Biyoloji olunca, bu kavramlar, her zaman karşımıza çıkabilir! TYT Biyoloji ve AYT Biyoloji testlerinde de sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.
Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Biyoloji konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. TYT ve AYT Biyoloji dersindeki netleri yükseltmedeki anahtar, konu çalışmalarını tamamladıktan sonra bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, Biyoloji dersinden binlerce soru alanında uzman Biyoloji eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Ekoloji sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin! Uygulamamız içerisinden ücretsiz erişebileceğin soru ve detaylı çözümler ile, bu konudaki hakimiyetini arttırman mümkün!