Atasözü ve Deyimler Soruları

4. Kalıplaşmış söz öbekleri olan deyimlerin bazı özellikleri şunlardır: Deyimler genellikle mecaz anlamlıdır. Cümle hâlinde olan deyimler vardır. 2 Bazı deyimler gerçek anlamlıdır. 3 Aşağıdakilerin hangisinde bu özelliklerden herhangi biri örneklendirilmemiştir? A) Maalesef hem suçlu hem güçlüydü. 2 B) "Her çok, azdan olur.” deyip ayağa kalktı. V 2 C) Annesinin uyarılarına pek kulak asmadı. V 1 D) Kafaya fazla takma, eski çamlar bardak oldu. n

8 ve 9. soruları tabloya göre yanıtlayınız. 8. İçinde bulunduğumuz durumu en iyi şekilde anlatma ve anlam akıcılığını sağlamak amacıyla deyimlerde C) Zavalli çocuğu herkes yakasından atmaya çalış D) Yaramazlıklarıyla hepimize yaka silktirdi doğrusu ayınız rluklara gö- 1 gönlüm- a. yaka silkmek b. yakadan atmak c. yakasını kaptırmak d. yakayı ele vermek e. yakasını bırakmamak 1. Aşa deta deyi A) IS h Einden her ize katıp k. B) E C) S ra D G y! ndaki de- V. yararlanırız. Mesela bir şeyin, bir kimsenin tesirinde kurtulamamak anlamında (1) deyimi, hesap sorme veya bir şeyi istemek üzere tutup bırakmamak anla minda (II) deyimi; bir şeyden bıkıp usanmış olma anlamında (III) deyimi; kaçamamak, yakalanmak an lamında (IV) deyimi; başından atmak anlamında ( 2. Bazı deyimi kullanılır. hem Yukarıdaki parçada numaralanmış boşluklara tab Bu ac lodaki deyimler hangi sırayla yazılmalıdır? gisind hangisi lamaz? Kurmay uk, pek 1. II. IV. e V. d b C ek a d A) B) C) D) e a A) DC B) Ak C) GO D) Go C C b d a b C e e a d b i de- bir hak 3. "Baş" rin 9. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yukarıdaki tabloda verilen deyimlerden herhangi biri yanlış kullanılmıştır? A) Ne olursa olsun yakasını bırakmayıp paramı ala- cağım ondan. B) Mahallenin hırsızı sonunda yakasını kaptırdı. deyim bu A) Köt dök B) Kaz tu yordu sanki. C) BOT D) Baş 30

8. sınıf zümden II. Hastasını muayene ederken başında bulundular mı eli ayağına dolaşırdı. (Şaşırmak) III. Sen de bizimle gelmek istiyorsan elini çabuk tutmalısın. (Telaşlanmak) 7. 1. İnsan, böyle bir kokuya sokakta maruz kalsa adımlarını sıklaştırır. (Acele etmek) Zoru Bankası n. cümle hangi- TEST 29 IV. Adam, parası pulu ile gözdağı vermeye kalktı onlara. (Korkutmak) Yukarıdaki numaralanmış cümlelerde yer alan altı çizili deyimlerden hangisinin anlamı yanlış verilmiştir? D) IV. (C) II. B) II. A) I. SZLERİ - II

1. "Bıçak kemiğe dayanmak" deyiminin eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir? A) Küplere binmek B) Burnundan solumak C) Canına tak etmek D) Canı sıkılmak

Deyimler bir durumu etkili ve dikkat çekici bir biçimde aktaran, genellikle mecazlı sözlerdir. Örneğin "Ailem ve köyüm aylardır burnumda tütüyordu." cümlesinde "çok özlemek" anlamı, "burnunda tütmek" deyimiyle mecazlı bir şekilde aktarılmıştır. Bu açıklamaya göre, aşağıdakilerin hangisinde altı çizili deyimin açıklaması yay ayraç içinde yanlış yerilmiştir? A) Arkadaşımın damarına basmak istemediğim için konuyu değiştirdim. (Duyarlı olduğu konuda kızdırmak) B) Müdür Bey, yine bir bardak suda fırtına koparıp herkesi bezdirmişti. (Küçük bir sorunu büyütmek) C) Ev sahibi bin dereden su getirince evden çıkmak zorunda kalmıştık. (İnatçılık ederek dediğini yaptırmak) D) Bir koyundan iki post çıkarma hevesi işin bozulmasına yol açmıştı. (Olması gerekenden fazla elde etmek)

12. 10. Yaşamın her mevsiminin tadını çıkar ama sorumlulukla- UNITE 8 Paragraf Karma rini unutmadan. Kışın beyaz güzelliğinin, yazın ise sıcak ve nemli günlerinin zevkine var. Her mevsim, her gün, her an gelir geçer ve hiçbiri asla birbirinin aynısı ya da tekrarı değildir. Kış soğuğunun ortasında yazı, yazın bu- naltici sıcağında kışın serinliğini, soğukluğunu aramak yerine her mevsimi kendi güzelliğiyle kabul et. Hayatta her şeye de bu gözle bak. Onları oldukları gibi sevmeyi dene. O zaman, her şey daha da güzel olacaktır. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi bu metinde anlatı- lanlar ile ilgili değildir? A) Yiğit bin yaşar, fırsat bir düşer. B) Terazi tartıyla, her şey vaktiyle. c) Zaman sana uymazsa sen zaman uy. D) Demir tavında, diller çağında. 1 11. Hayatımızın her gününde ve safhasında birtakım çatış- malarla karşılaşırız. İş hayatında, okulda, ailede hatta bir lokantada yemek yerken tanımadığımız insanlarla hile. Mesele şu: Her an karşılaştığımız bu çatışmaları Jordan ne kadar kaçıyoruz?

8. Atasözlerinin belli başlı özellikleri; öğüt vermeleri, kalıplaşmış olmaları ve halka mal olup nesilden nesile aktarılmaları temeline dayanır. Atasözleri, bir bakıma özlü sözlerdir. Atasözlerinin farklı özel- likleri vardır. Bunlardan bazıları: OMAGG G Gerçekçilik; atasözleri, kişileri yanıltmayı hiçbir zaman amaçlamaz. Her zaman kişileri doğru olanı yapmaya yönlendirir. • Eleştiri, toplumun aksayan yönlerini, insanların dışladığı kişilik tiplerini veya milletimizin nükte gücüyle ortaya koyduğu bir yergi atasözlerinin konusu olabilir. Sanatlı anlatım; atasözleri, içerisinde benzet- me, ad aktarması gibi bir veya birden çok söz sanatını barındırabilir. No. Dil Gelenek ve görenekleri yansıtma; milletimizin manevi yapısına, gelenek ve kültürüne dair bil- gileri atasözleri ortaya koyar. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi bu özellikler- den herhangi birini taşımaz? 5 Ma A) Ağız yer, yüz utanır. Parayı veren düdüğü çalar. Bana dokunmayan yılan bin yaşasın. Diy Akacak kan damarda durmaz. Yukarıdak hangisind

12. Faruk Nafiz, 1922'de ileri gazetesinin temsilcisi olarak Ankara'ya gelmiş ve aynı sene Kayseri Lisesi edebiyat öğretmenliğine gönderilmiştir. Daha sonraki yıllarda Ankara ve İstanbul'da muhtelif liselerde edebiyat öğretmenliği yapan şair, 1946'da İstanbul 31 milletvekili olarak TBMM'ye girdi. 27 Mayıs 1960 ihtilali'ne kadar milletvekilliği yaptı. İhtilâl'de tutuklanmış, Yassıada'da kalmış, 1961 Eylül'ünde beraat etmiştir. Bundan sonra da çeşitli gazete ve dergilerde yazı ve şiirler yazmıştır. Faruk Nafiz, Türkçenin ustasıdır. Milli Edebiyat akımı içinde Beş Hececiler adıyla anılan şair grubundandır. Hece ve aruz vez- niyle yazdığı şiirlerinde kullandığı Türkçe çok sade, temiz ve ahenklidir. Bu yönüyle Yahya Kemal'in iltifatına mahzar olmuştur. Onun şiirlerinde aşk, memleket, hüzün ve hamaset, başlıca temalardır. “Mektepten Memlekete" hareketi içinde doğan Memleket Edebiyatı idealine kapılan şairin bu vadide yazdığı en ünlü şiir şüphesiz Han Duvarları'dır. O, siyasete ve yabancı ideolojilere alet etmek ve gösteriş yapmaktan uzak durmuş; fakir ve muzdarip Anadolu'yu sanatında işlemek istemiştir. Sanat isimli şiirinde, memleket ülküsünü şöyle dile getirmiştir: Başka sanat bilmeyiz, önümüzde dururken, Söylenmemiş bir masal gibi Anadolu'muz. Arkadaş, buz bu yolda türküler tuttururken, Sana uğurlar olsun, ayrılıyor yolumuz! Aşağıdaki tanımlamardan hangisi metnin ikinci paragrafında yer alan deyimlerden birisiyle eşleşmemektedir? A) Bir şeyi hoş olmayan bir işte aracı olarak kullanmak B) Görülmesini sağlamak, görmesine yol açmak C) Kendini beğendirmek için yapay davranmak D) Belirtmek, anlatmak, açıklamak, ifade etmek

6. Dilimizde sözle ilgili pek çok deyim vardır. Birbiriyle ilgisi olmayan; tutarsız, saçma sapan söz söylemek anlamında "...", yersiz, kırıcı, yaralayıcı biçimde konuşmak anlamında "...."; birini çekiştirmek anlamın Bu parçada boş bırakılan yerleri anlam bakımından en uygun biçimde tamamlayan deyimler da ise "..." deyimleri kullanılır. aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? A) söz ayağa düşmek / ileri geri konuşmak / söz götürmek B) abuk sabuk konuşmak / boş konuşmak / sözünü esirgememek C) abuk sabuk konuşmak / ileri geri konuşmak / arkadan söylemek D) söz ağzından dirhemle çıkmak / boş konuşmak / zan altında bırakmak O

14 10. Atasözleri bir olay, bir durum, bir konu üzerine söy. lenir ve hayat dersi verir. Damiaya damlaya gol olur. 1. Adam olana bir söz yeter Ill. işten artmaz, dişten artar IV. Üzüm üzüme baka baka kararı Yukarıda numaralanmış atasözlerinden hangisi- nin konusu yanlış verilmiştir? A) L. Tasarruflu olma B) Il. Sözü anlamanın önemi C) Ill. Tutumlu olma D) IV. Birlikte olma

4 Kişilerin ne kadar akıllı ne kadar düşünceli olduklarını söyledikleri sözlerden anlayabiliriz. Bu konuda atalarımız demiştir. Çünkü konuşmaların tutarlı ve yerinde olup olmaması böyle bir değerlendirme için en elverişli yoldur. Bu parçada boş bırakılan yer getirilecek en uygun atasözü aşağıdakilerden hangisidir? A) Laf torbaya girmez. B) Boş dil ile tartılır. C) Söz gümüşse sukut altındir D) Dilin kemiği yok. "sevmek' sözcüğü aşağıdakilerin hangisin- de "Bu meyve sıcak iklimi sever" cümlesinde- ki anlamıyla kullanılmıştır? A

A 4. Geçtiğimiz günlerde usta bir eleştirmenle sohbet etme fırsatı yakalayınca ona genç ya- zarlarımız hakkında merak ettiklerimi sordum. Eleştirmen, hiç beklemediğim bir tonla “Al birini, vur ötekine!" dedi. Afalladığımı görünce daha sakin bir tonla devam etti: “İnan ki hem 1 metinlerini hem röportajlarını takip ediyorum bu gençlerin. Yazdıklarının on katı konuşu- yorlar. Büyük büyük laflar ediyorlar hayat, sanat ve kültür hakkında ama laf ola beri gele! II Bütünlük yok, özgün fikir yok. Hep şikâyet!" Ona başarılı genç yazarlarımızdan örnekler verip onu ikna etmeye çalıştım. Nihayetinde al takke ver külah birkaçının hakikaten umut vadettiğini kabul etti. MII Bu cümledeki numaralanmış sözlerin anlamca karşılıkları aşağıdakilerin hangisinde ve- rilmiştir? I! A Benzer kötü özellikleri taşı- Büyük sözler söyleyip kişi- Zorlu bir pazarlık sürecinin yan leri umutlandırmak ardından aşan Ayırt edilecek niteliklere sa- Becerilerini hip olmayan söylemek sözler Belirli tavizleri önceden ka- bul ederek C) Toplum içinde öne çıkan Sırf konuşmuş olmak için Lüzumlu olan işleri bitirdik- konuşmak ten sonra Hiçbir işe yaramayan, aynı Konuyla ilgisiz bir söz söy- Uzun bir çekişmeden sonra, ayarda olan lemek çekişe çekişe

Muhtar cizmeyi aştığını bilerek barajın biraz daha öteye yapılmasının daha iyi olacağını söyle a Mühendislerin başındaki adam, muhtarın bu pervasızlığı karşısında küplere binmişti. Fakat muhtarın köylü üzerindeki etkisini bildiği için fincanci katırlarını ürkütmek niyetinde değildi. Sa kin bir ses tonuyla duruma açıklık getirmeye çalıştı. Aşağıdakilerin hangisinde bu metindeki deyimlerden herhangi birinin anlamı yoktur) En yakın arkadaşının kalbini kırmamak için teklifi geri çevirmemişti. Jocuk aklının ermediği bir işe karışınca annesi onu hemen uyardı. Öğretmenimiz, konuyu anlaşılır duruma getirmek için uğraşıyordu. Genç adamın tavrına çok sinirlenmiş olacak ki odadan çıkıp gitti.

Atasözlerine benzer bir şekilde, deyimlerin bir kısmı da (Geçti Bor'un pazarı sür eşeği Niğ- de'ye, dam üstünde saksağan vur beline kazmayı vb.) hiç değişmeyen bir yapıya sahip- ken büyük bir kısmı ad çekim, kip ve kişi ekleri gibi çeşitli çekim eklerini alabilmekte; konuşan ve dinleyene göre yeni biçimlere girebilmektedir. Örneğin üçüncü tekil kişi için söylenen "açtı ağzını yumdu gözünü" deyimi, birinci tekil kişi için “açtım ağzımı yumdum gözümü" yapısına dönüşerek kişi eklerini değiştirebilmektedir. Bir başka örnek daha vermek gerekirse "abayı yakmak" deyimi "abayı yakmış, abayı yakmışsın, abayı yaktı" gibi farklı biçimlerde karşımıza çıkabilir. Ayrıca deyimlerde, bü- tünü oluşturan sözcüklerin arasına başka sözcükler getirilebilmektedir. Söz gelimi “abayı yakmak” deyimi "abayı fena yakmış" biçiminde kullanılabilir. Bu du- rumda deyimi oluşturan iki sözcük arasına yeni bir sözcük girmiş olmaktadır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tahtada yazılı duruma uygun bir kullanım yoktur? A) Vaktiyle bir kulağından girip öbür kulağından çıkan nasihatleri tutsaydı şimdi böyle mi olurdu? B) Biraz direnseniz de sonunda ağzınızdaki baklayı çıkarmaktan başka çareniz kalmadı. C) Hayırdır, nedir bu hâlin, Karadeniz'de gemilerin mi battı da bu kadar düşüncelisin? D) Hemşire abla, eliniz öyle hafif ki gerçekten hiç ama hiç ağrı hissetmedim.

Kazanım Değerlendirile yozune yazılacaktır. Asagidaki kartin arka yüzünde bir deyimin açıklaması verilmiştir. Açıklaması verilen bu deyim, kartin ön ? Çok sevinmek sevindiği her hâlinden belli olmak Kartin ön yüzü Kartın arka yüzü Buna göre kartın ön yüzüne, aşağıdaki altı çizili deyimlerden hangisi yazılmalıdır? A) Olayların aslını öğrenmek için çocuğun ağzını arıyor. B) Babasının elindeki hediyeyi görünce ağzı kulaklarına vardı. Q Yaptığımız çalışmalara göz attıktan sonra detaylıca konuşuruz. Q] Dün yaşananları ağız kalabalığına getirip anlatmadı.

11. I. Atatürk, daima dil ve tarih bilinci konusunun üstüne düşmüştü. II. Büroda getir götür işleri dışında elinden bir şey gelmiyordu: III. Çocuklarının onu sevindirmek için yaptığı her teklifi geri çeviriyor. 1. Bozulan eşyalar olduğunu kaç kez söyledim ama pek oralı olmadı. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde anlamca birbiriyle çelişen deyimler kullanılmıştır? A) I ve II B) ve IV (Gulve II ve III DI ve IV