Cümlenin Ögeleri Soruları

Yer-yön zarfı olarak kullanılan sözcükler cümlede zarf tamlayıcısı göreviyle kullanılır. Fakat yer-yön zarfı olan sözcükler durum eki aldıklarında zarf olma özelliğini yitirerek isim olurlar. Böyle durumlarda bu öge artık yer tamlayıcısı olur. Mesela "Bir adım ileri çıkar mısınız?" cümlesinde "ileri" sözcüğü zarf tamlayıcısıyken cümleyi "Bir adım ileriye çıkar mısınız?" şeklinde kurduğumuzda durum eki aldığı için "ileriye" sözcüğü yer tamlayıcısı olur. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde durum eki alarak yer tamlayıcısı görevinde kulla- nilan yer-yön zarfına örnek bulunur? A) Öğrenciler bahçede bir sağa bir sola koşuyorlardı. B) Attığım taşlardan biri daha öteye gitti. Tüm pazarlıkları yukan taşıdı. D) Akşama doğru sırılsıklam bir şekilde geri geldi. de gen geleni TEST

ğu için yüklem, "en ter lemde bildirilen yargıyı yapan ya da olan öge olduğu için öznedir. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerden hangisi sadece özne ve yüklemden oluşmuştur? Torre A) Felaket, dost sayısını, sıfıra indirir, Nene B) Gec kalan teselli, idamdan sonraki affa, benzer. oare YT C) Güzel bir kıyafet, iyi bir tavsiye mektubudur, DY Sözcüklerin gücünü anlamadan insanların gücünü anlayamazsınız.

14. Yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç); cümlede yönelme, bulunma, ayrılma bildiren ve yük- lemin anlamını yer bakımından tamamla- yan ögedir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangi- sinde yer tamlayıcısı yoktur? A) Anne ve babaların çoğu, çocuklarının kitap okumamasından şikâyet ediyor. B) Çocuğunun kitap okumamasını, onun laf dinlemezliğine bağlıyor. C) Evinde kütüphane olmayan bir çocuk, kitap okumaya meyletmez. D) Ben, çocuklarımla her akşam, 20.00 - 21.00 saatleri arasında kitap okuyorum. Genel Değerlendirme - 5

7. Yüklem, cümle içerisinde farklı sözcük türlerinden ya da söz öbeklerinden oluşabilir. Örneğin, • Babamın en sevdiği renk mavidir. (İsim) . Sinifta olanları maalesef bir türlü aklım almıyor. (Deyim) • Üniversitede okuyan kızının durumunu merak ediyordu. (Birleşik eylem) • Sahnede şarkı söyleyen öğrenci müdürün kızıymış. (İsim tamlaması) • Bendim uzun süre bu konuda araştırmalar yapan. (Zamir) Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde yüklemin oluşum şekli yay ayraç içinde yanlış veril- miştir? A) Annesinin uzun uğraşları sonucu hatasını kabul etti. (Birleşik eylem) B) Bu mekândaki her ayrıntının sahibi sadece benim. (Zamir) C) Bizi birbirimize bağlayan en önemli unsur sevgiydi. (İsim tamlaması) D) Salonun orta yerinde saatlerdir bilmece gibi konuşuyor. (Deyim)

8. Gidiyorum yine bu şehirden Ayaklarım geri geri Tekerler almış başını Dönüyor... Bu dizelerdeki hangi öge, sayıca diğer öge- lerden fazladır? A) Özne B) Yüklem C) Zarf tamlayıcısı D) Yer tamlayıcısı

AN KUZUCU YAYINLARI 10. Isim soylu sözcüklerin yüklem olduğu cüm- lelerde yüklem, tek bir sözcükten oluşabi. leceği gibi sözcük grubundan da oluşabilir. "Cumhuriyet, yokluk ve yoksulluk dönemi- nin başarısıdır." cümlesinde yüklem, söz- cük grubundan oluşmuştur. Buna göre aşağıdaki cümlelerin han- gisinde yüklem, bir sözcük grubundan oluşmamostır? A) Suçlunun yakalanması için sizin yani- nızdayım. B) Bu gizemin merak edilen yanıtı kitabın sayfalarındaydı. C) Bütün bu kurguyu planlayan ve adım adım gerçekleştiren bendim. D) Dünyanın kaderiydi kötülerin iyileri mağ- lup etmesi.

3. Şu garip hâlimden bilen işveli nazlı Gönlüm hep seni arıyor neredesin sen Tatlı dillim güler yüzlüm ey ceylan gözlüm Gönlüm hep seni arıyor neredesin sen Bu dörtlükte aşağıdaki ögelerden hangi- si yoktur? X A Yer tamlayıcısı B) Özne Nesne 0 Zarf tamlayıcısı

B 3. Bir cümlede açıklayıcı olarak kullanılan, cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamını bozmayan, iki virgül ya da iki kısa çizgi arasındaki sözcük ya da sözcük gruplarına ara söz denir. Ara söz bir ögeyi açıklayabileceği gibi herhangi bir ögeyi açıklama- yip cümle dışı unsur da olabilir. Buna göre aşağıdakilerden hangisinde ara söz nesnenin açıklayıcısıdır? A) Ormanlar, dünyamızın akciğerleri, ihmaller ve dikkatsizlik yüzünden günden güne yok oluyor. B) Osman amcayı kendisi uzaktan akrabamız olur- şirkete güvenlik görevlisi olarak almışlar. C) Mardin'i, medeniyetlerin beşiği tarihî şehri, reh- ber eşliğinde gezeceğiz. P) Aykut, basketbol kursundan arkadaşım, okul ta- kimina seçildi.

6. Bir sınıftaki öğrencilerden birkaçı, cumartesi kurs çi- kışında tiyatroya gitmişlerdir . Pazartesi okula geldik- lerinde arkadaşları gittikleri tiyatroyla ilgili şu soruları sormuşlardır. izlediğiniz oyun nasıldı? Oyun saat kaçta başladı? Oyunu hangi sahnede izlediniz? Bu sorulara verilen cevaplar aşağıdaki ögelerden hangisini buldurmaz? A) Yüklem YBCB) Özne C) Zarf tamlayıcısı D) Yer tamlayıcısı

2. Zaman anlamı taşıyan her sözcük zarf tamlayıcısı ola- rak görev almaz. Bir sözcüğün zarf tamlayıcısı olması için "Ne zaman?" sorusuna cevap vermesi gerekir. Buna göre, 1. Sabah, en sevdiğim zaman dilimidir. Jl. İnsan daha üretkendir gece yarısı. CHII. Daha verimli oluyorum akşamları. IV. Öğlen herkesin gün ortasında dinlendiği zamandır. cümlelerinde yer alan altı çizili sözcüklerden han- gileri zarf tamlayıcısı değildir? 4 ve 11 C) Il ve III B) I ve IV D) III ve IV

3 1 1 1 1 3 2. Cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli öge yüklemdir . Özne ise yüklemin bildirdiği işi yapan, yüklemin bildirdiği durumu üzerine alan ögedir. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi sade- ce özne ve yüklemden oluşmuştur? A) Törende okunan şiir herkesi duygulandırdı. B) Belediyenin üst geçide astığı afiş dikkat çekti. C) Annemin doğum günümde hediye ettiği kitabı pürdikkat okudum. D) Müşterileri; satıcıların kibar sözleri, ürünlerin ka- liteli olması etkiliyor. 3

Topkapı Sarayı, koşullara ve gereksinimlere bağlı olarak gelişen bir yapılar topluluğudur. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin öge sıralaması yukarıdaki eümleyle aynıdır? A) Şiirsel bir dille yazdığı roman ve öykülerinde Ege Bölgesi'ndeki kırsal kesim insanlarının sorunlarını açıkça ortaya koymuştur. B) Kıyıları izleyerek yolculuk yapan deneyimli denizcilerin ayrıntılı bir haritaya hiç gereksinim duymadıkları apaçık ortadaydı. G) Bütün Japon halkı, ezbere biliyor üç bin adadan oluşan Japonya'nın neresinde, ne zaman, hangi ağacın çiçek açtığını. Dj Kullanılan müzik, giyim, mobilya, otomobil gibi ayrıntıların filmin çekildiği yılın modası hakkında bilgi vermesi gerekir. dan aluson

angisinde soru ya yöneliktir? 15. Aşağıdaki cümlelerden hangisi sadece yüklemden oluşmuştur? A) Kimseyi incitmeyen, kibar ve anlayışlı bir insandı. sin? aşlayacak? S? B) Dar imkânlarla bir proje gerçekleştirmeye çalışıyoruz. C) Aramızda aşılmaz duvarlar oluşmaya baş- ladı. D) Kış, tüm doğanın uykuya geçtiği bir mev- simdir. 68

17. "Bu kamyon / eskiden / babamın oyuncağıymış." cümlesinin öge dizilişi "Özne - zarf tamlayıcısı - yüklem" şeklindedir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi verilen cümlenin öge dizilişiyle aynıdır? A) Bekir Çavuş, verdiği sözlerle çaresiz insanların ağzına bir parmak bal çaldı. B) Annesi içeri girerken bir anda gözleri hafiften dolmaya başladı. C) Ferdi, zile basmak için tam elini uzatmışken kapı içeriden açılıverdi. D) Yaşlı adam, ne yapacağını şaşırmış gibi kaldırımda aşağı doğru yürüdü.

7. Yeni yetişen öğretmenlere yardım eder, ilgilenirdi. Bu cümlelerdeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Bir cümlede birden çok yüklem varsa ortak kullanılan dolaylı tümlecin iki cümlede de yükleme uymalıdır. B) Cümlede öznenin bulunmamasından ya da özne olmayacak bir söz özne gibi kullanılmamalıdır. C) Yüklemin çatı, kişi, zaman, yardımcı eylemler ve ek eylemler gibi unsurlar doğru kullanılmalıdır. D) Bir cümlede birden çok yüklem varsa ortak kullanılan zarf tümleci iki cümlede de yükleme uymalıdır.

17. 13 – 16. soruları metne göre cevaplayınız. aa ait olan çekirgeler ziplayan gruba dahil böcek türüdür. Çekirgelere su kenarlarında, Dir. Ömürleri dört ay kadar olan çekirgelerin en meşhur türleri tarla, değnek, İtalyan, ekirgeleridir. Genel olarak bitkilerle beslenirler. Ancak yiyecekleri azaldığında göc sırasında bulut halinde 2000-2500 km uzağa gidebilirler. Hatta bazen çekingelerin görülmüştür. Çekirge saldırıları tarım alanlarında büyük zararlara yol açar. Kondukları öle çevirebilirler. Aradıkları yeşil alanları bulamazlarsa pamuk veya yünlü elbise, e saldırır hatta atin kuyruk ve yelesini bile yerler... iki petek gözü vardır. Toplam ayak sayıları altıdır, en arkadaki uzun ayaklarını kirgeler, türlerine göre uzun ve kısa olabilir, ayrıca çekirgelerin iki adet anteni vardır. ma duyusu olarak kullanırlar. Boyları genellikle 2-3 cm arasındadır. Bazıları aşırı ar uzunlukta çekirgeler de görülmüştür. Çekirgelerin üst üste iki tane kanadı var alttaki asıl kanadı korumak için vardır. Üstteki kanatların fazla işlevi yoktur. Uçmak islemini gercekleştirir.