Büyük ve Küçük Ünlü Uyumu Soruları

1. Palimpsest kelimesinin sözlükte "üstündeki elyaz- masından temizlenerek tekrar tekrar kullanılmış par- şömen parçası" anlamına geldiğini söyleyen Dillon'a göre, bu kelimeyi mecazi anlamda kullanan ilk yazar Thomas De Quincey değildir fakat bu kelimenin 19. yüzyılın ortalarından günümüze kadar tutarlı bir meta- forlaşma sürecine girmesinde De Quincey'in etkin bir rolü olmuştur. Bu parçaya göre aşağıda belirtilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Çekim ekinden sonra yapım ekinin geldiği bir sözcüğe yer verilmiştir. Bir sifat-fiili niteleyen kelime grubu kullanılmıştır. B) C) D) E) Altı çizili sözcük; sırasıyla sifat-fiil, belirtme hål eki, iyelik eki almış adlaşmış bir sifat fiildir. Ünsüz benzeşmesine yer verilmiştir. İlk cümle "edat tümleci - özne - yüklem" sırala- masıyla oluşmuştur. 4.

7. Deriden kesilmiş insan, hayvan, eşya gibi birtakım şokillo- rin arkadan ışık verilerek beyaz bir perdeye yansıtılması ile sahnelenen oyundur. Bu oyunların belli bir metnl yoktur, tuluata dayanırlar. Başkahramanlarının yanı sıra - kahramanlar vardır. Giriş, muhavere, lasıl ve bitiş olmak üzere dört bölümden oluşur. gibl Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisl getirilemez? A) Çelebi C) Beberuhi E) Tuzsuz Deli Bekir B) Pişekår D) Tiryaki

1. /Türkçede düz ünlülerden (a, e, i, i) sonra yine düz ünlülerin gelmesi, yuvarlak ünlülerden (o, o, u, ü) sonra ya düz geniş ünlülerin (a, e) ya da dar yuvarlak ünlülerin (u, ü) gelmesi kuralına küçük ünlü (düzlük - yuvarlaklık) uyumu adı verilir. Ünlü uyumlarında her sözcük kendinden sonrakiyle değer- lendirilir. Bu bilgiden hareketle, aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçük ünlü uyumuna aykırı bir sözcüğe yer verilmiştir? A) Bilim adına araştırma yapanlar, kumsalda çakıl taşları arayan çocuklar gibidir. B) Güzelliği özümsemeyenler, güzelliği güzel görmeye alı- şamaz. 9) Yaşayanlar, ölenlerin gözlerini kaparken ölenler de yaşa- yanların gözlerini açar. D) Dil, bir bahçeye benzer; bu bahçenin toprağı toplum, suyu fikir, çiçeği de kelimedir. E) Rüzgârın önüne katılıp savrulan yapraklar, sıladan gur- bete yolculuğa çıkar.

12. Aşağıdakilerin hangisinde eylem istek kipiyle çekim- lenmemiştir? A) Bu düşüncelerini uygulamaya geçiresin. B) Ona söyle duvarları çok iyi boyasın. C) Duyduklarımızı hiç çekinmeden anlatalım. D) Durumu hemen yakınlarına bildirelim. E) Yola çıkmadan önce otomobili yıkatasın. : 0 7 1 2 3 4 5 6 7 8 Öğrenci No A T F ()) 2 OC ( 9 OC 10 OC

6. Kahramanlıkla ilgili birçok hikâyeyi hepimiz duymuşuzdur. 1 Bazen annelerimizden bazen babalarımızdan dinlediğimiz || hikâyelerin tek bir özelliği yoktur bizi kendisine çeken. ||| Televizyon dizileri de son dönemlerde bu hikâyelere IV ekranlarda fazlaca yer vermektedir. Çanakkale Savaşları'nı V anlatan Mehmet Niyazi'ye ait bir hikâye de televizyonda kendine yer buldu. Bu parçada numaralanmış sözcüklerin hangilerinde ünlü uyumu aranmaz? A) I ve II B) I ve III D) III ve IV E) III ve V C) I ve IV

lerden ebi di- 1. Yardım edemediği iki masum yavrunun yüzüne bakmaktan utandı. 0,1,OU II. Muhtarlar; herkesin saygı duyduğu, toplumun önde gelen - e,,, 5,5 kişilerinden seçilirdi. III. Betonlaşmaya karşı olsak da onun getirdiği kolaylıklar da ortada. IV. Ağaçların hepsi limon sarısı yapraklarını eski gölgelerinin yerine atıverdiler. V. Doğrusu, bu resimleri kitaba alırken tereddüt ettim. Numaralanmış cümlelerin hangisinde küçük ünlü uyumu- na aykırı bir sözcük yoktur? A)T B) II GHII DIV 0,0,1, 1 → 0,0,1,1 EV 0,0,0,0 0,0 / 0,0 udimuda gerceklesebilir.

31. Türkçede bazı ekler büyük ünlü uyumuna uymamaktadır. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örneklendi- ren bir kullanım vardır? A) Üzerindeki sarımtırak kazağıyla ilgi çekti. B) Geceleyin rahatsızlanınca hastaneye kaldırmışlar. C) Akşamki maçı hep birlikte izledik. D) Bahar gelirken umutlarımız yenilenir. E) Teyzemgil yarın sabah yola çıkıyor. TÜRKÇE

Soru 18 Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) E) "Hışırtı, fısıltı, zonklamak gibi yansıma sözcükler asli olarak Türkçedir. "Bulanti kelimesi kalınlık-incelik (büyük unlu) uyumuna aykırıdır. Türkçede bir hecede iki ünlü yan yana gelmez Türkiye Türkçesinin yazı dili Istanbul Türkçesine dayanmaktadır. Telefon, radyo, televizyon kelimeleri asli olarak Türkçe değildir

20 Aşağıdakilerin hangisinde hem ünsüz yumuşaması hem de ses düşmesi vardır? a) Kırlangıcın zararını biberciden sor. b) C) d) e) 5.99 Kurdun adı yaman çıkmış, tilki vardır baş keser. Her yiğidin gönlünde bir aslan yatar. Akla gelen başa gelir. Keskin sirke küpüne zarar verir.

Küçük ünlü uyumu kuralında düz ünlülerden (a, e, i, i) sonra düz Ünlüler (a, e, i, i), yuvarlak ünlülerden (o, o, u, ü) sonra ya düz-ge- niş ünlüler (a, e) ya da dar-yuvarlak ünlüler (u, ü) gelir. Küçük ünlü uyumu aranırken heceler bir önceki heceye göre değerlendirilir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük küçük ünlü uyumuna uymaktadır? ÖĞRENME TES aleliyarel A) Küçücük avuçlarını açıp bana doğru koştu. E B) Öğretmenimiz bütün sorularımıza hiç bıkmadan tek tek cevap verirdi. C) Şimdi ameliyata girecek hastanın durumuna bakıyoruz. D) Yaz yağmurlarının altında ormanda yaptığımız yürüyüşler geldi aklıma. E) Her sabah yan komşunun horozunun sesiyle uyanmaktan bik- tim artık.

TARAMA TESTI 2 1. Büyük ünlü uyumuna uymayan Türkçe ve yabancı kimi sözcüklere gelen ekler, sözcüğün son ünlüsüne uyar. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya ayları bir kul lanım söz konusudur? A) Bu hafta sinema salonlanna çok güzel bir film geli- yormuş. B) Bugün babamla pazardan aldığımız elmanin tadı çok güzelmiş. C) Annesi doğum gününde ona okumayı en çok istediği kitabı almış.✔ D) Insanlann semboller aracılığıyla düşünmesi çok erken değildir. E) Gazeteler yurttan ve dünyadan haberleri verirken ta- rafsız olmalıdır. Kalina-1-0- Înce = e-1-0-0 E

10. Acaba bilirmisiniz, pek meşhur hikayedir: Kralın biri, sevgili oğlunu daha küçük yaştan itibaren hiçbir isteğinden mahrum etmemeye karar vermiş. Ona bir terbiyeci tutarak "Benim çocuğum ne isterse vermek senin vazifendir." demiş. Bir müddet işler yolunda gitmiş. Fakat günün birinde bakmışki çocuğu, sarayın bahçesinde "Ver!" diye feryadı basıyor, terbiyecide oturduğu yerde "Veremem!" diye ayak diretiyor. Fena halde kızmış. Hemen onların yanına giderek terbiyeciye çıkışmaya başlamış: "Sen benim emrimi nasıl olurda dinlemezsin? Ben sana bu çocuk ne isterse vereceksin, demedim mi?" deyince, terbiyeci: "Öyle bir şey istiyor ki sizde veremezsiniz." demiş. -Ne istiyor, söyle bakalım. -Güneş, havuza düşmüş; onu istiyor. Yukarıdaki parçada geçen "ki", "de" ve "mi" lerin yazımlarını inceleyiniz. Yanlış yazılmış olanları düzeltiniz.

16. İkinci hecesi "b, m, v" ünsüzlerinden biriyle başlayan kimi iki heceli Türkçe sözcükler, küçük ünlü uyumunun "Düz ünlüler- den sonra düz ünlüler gelir." kuralına uymaz. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya örnek olabilecek bir sözcük vardır? A) Epeydir onun ailesinden herhangi bir haber alamıyoruz. B) Kömür alacak parası olmadığı için bizden yardım istedi. C) Yüreği yanıyordu kadıncağızın yaşanan olayların ardından. D) Yağmurlar da başladı, artık dışarı da çıkamayız. E) Bu devirde yaşamak zor, bu yüzden beraber olalım dedim. MİLİMETRİK YAYINLARI' 20

Senin gördüğün ağzımın kenarında duran dua, ben ayaklarımın altındaki toprağa, döktüğüm gözyaşına inandım. Öyle uzun ki dünya; katlanmaya, kıvrılmaya, açılıp çarşaf olmaya. Mümkündür yol yapmaya bir ömür, yol almaya Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Ünlü düşmesi B) Ünsüz yumuşaması C) Büyük ünlü uyumuna aykırı sözcük D) Ünsüz benzeşmesi E) Ünsüz ikizleşmesi

BÖLÜM 5 Ses Bilgisi - V SES-YAZIM-NOKTALAMA VE 1. Aşağıdakilerin hangisinde verilen dizeyle ilgili açıkla- ma yanlıştır? A) Yürü, hâlâ ne diye oyunda oynaştasın? inhichd bugün.. (Ünlü düşmesi, ünlü daralması ve ünsüz benzeşmesi vardır) ney BY Fatih'in İstanbul'u fethettiği yaştasın.! (Aynı sözcükte ünlü düşmesi, ünsüz benzeşmesi ve ün- süz yumuşaması vardır.) C) Senin de destanın okuyalım ezberden... (Birden çok sözcükte kaynaştırma ünsüzü vardır.) D) Birak, bozuk saatler yalan yanlış işlesin! (Türetilirken ünlü düşmesine uğramış sözcük vardır.) Şu kırık abideyi yükseltecek taştasın. (Ünsüz düşmesi ve ünsüz benzeşmesi örneği vardır.)

Türkçede çok şekilli olmaları gerekirken ses, şekil ve köken yapılarıyla ilgili bazı değişme ve gelişmelerden kaynaklanan sebeplerle ünlü uyumundan kaçan ve çok şekilli olmamış ekler vardır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer alan altı çizili sözcükte böyle bir ek vardır? Geceyi biraz daha güneye -sıcak ve kuru zemine- ulaşarak geçirdiler. B) Karşı tepelerden birinin kuzey yamacında iki at gördü. C) Yolun sonundaki çeşmede biraz durup dinlendiler. D) Yan yana duran iki at, gelen ata heyecanla bakıyordu. E) Yığılıp kaldı, bir daha da canı kalkmak istemedi.