Türkçenin Tarihî Gelişimi Soruları

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi GİRİS
1. Türk edebiyatının ilk yazılı metinleri 720-735 yılları arasında
yazılmış olan Orhun Yazıtları'dır. Hitabet üslubunun görül-
düğü bu yazıtlarda işlenmiş bir dil göze çarpar. Bu dönem
Türkçenin yazılı metinler barındırması açısından ilk döne
midir. Türkçenin daha sonraki tüm dönemleri için bir kay-
nak niteliği taşır. Türkçenin bugünkü şivelerinin kökeni bu
döneme dayanır.
Bu parçada Türkçenin hangi döneminden söz edilmek-
tedir?
A) Eski Türkçe
C) Batı Türkçesi
B) Orta Türkçe
D) Kuzey Türkçesi
E) Osmanlı Türkçesi
www.th@nademi.com
2. Orhun Abideleri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Göktürk harfleri kullanılmıştır.
B) Orhun Irmağı kenarına VIII.yy.da yazılıp dikilmiştir.
C) Türklerin İranlılarla olan mücadelelerinden söz eder.
D) Türk edebiyatının yazılı ilk metinleri olma özelliği taşı-
maktadır.
E) Geçmişte yazılı metinler verilmiş olabileceği izlenimi
uyandıran, oldukça gelişmiş bir dili ve anlatımı var.
bryPLE bryPLE bryPLE

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi 2. (1) Eski Türk yazı dilinden gelişen Islami Orta Asya Türk
yazı dilinin ilk evresi, Karahanlı Türkçesiyle yazılmış
eserlerin oluşturduğu Karahanlı Dönemi'dir. (II) XI-XIII.
yüzyıllar arasında gelişen bu yazı dilinin merkezi Doğu
Türkistan'da Kaşgar'dır. (ill) Orhon ve Uygur Türkçesi-
nin devamı olan bu dönem Türkçesi için Türkiye Türk-
çesi terimi de kullanılmaktadır. (IV) On birinci yüzyılda
başlayıp on dokuzuncu yüzyılın ortalarına kadar devam
eden İslami Türk edebiyatı dönemindeki edebi eserler,
Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesi ile kaleme alınmış eser-
lerdir. (V) Orta Asya'daki bu yazı dilinin, İslami Dönem
Doğu Türk edebiyatının başlangıç döneminin devamını
Harezm-Altınordu Türkçesi ve Çağatay Türkçesi ile ya-
zılmış eserler oluşturur.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin
de bir bilgi yanlışı vardır?
A) 1
B) II
C) III
D) IV
E) V

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi Aşağıdaki ifadelerin doğru ya da yanlış olduk-
larını başlarındaki kutucuğa (+,-) işareti koyarak
belirtiniz.
1.
II.
Türkler İslamiyet'i çoğunlukla Uygurlar
Dönemi'nde kabul etmişlerdir.
Tanzimat Dönemi ilk özel gazete olan
Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayımlan-
masıyla başlar.he
III. Türk dilinin yazılı ilk belgeleri Orhun Ya-
zıtları olarak bilinmektedir. sio me
19
IV. Orhun Yazıtları Tonyukuk, Kültigin ve Bil-
ge Kaan adına dikilmiş üç taş sütundan
oluşmuştur.
andh
V. İslam kültürüyle yazılan ilk eser "Divanü
Lügâti't-Türk'tür.

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi mıştır.
4.
“Göktürklerin dünya sahnesine çıkmasıyla, Türk dilinde
başlar."
Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangisi-
nin getirilmesi uygundur?
A) En Eski Türkçe Dönemi
B) İlk Türkçe Dönemi
C) Batı Türkçesi Dönemi
D) Orta Türkçe Dönemi
E) Altay Dönemi
D
8 Gaga
konus
Bu c
si g
A)
C

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi 50. Bir sözün benzetme amacı güdülmeksizin
kendi anlamı dışında veya kendisiyle ilgili
başka bir sözün yerine kullanılmasına
"mecazımürsel" denir.
Aşağıdaki dizelerin hangisinde bu söz sanatı
kullanılmıştır?
A) Şükür, yine yağdı bereket, şenlendi ev ocak
Kışa da elbet bulunur bir avuç yakacak
B) Uçuyor rüzgâr gibi altımdaki küheylan
Ne kadar dizginlesem yavaşlayacak değil
C) Ben şairim, gaibi kurcalayan çilingir
Canlı cenazelerin başında Münker - Nekir

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi Genel Yetenek Testi
23.
(1) Türkoloji'nin ilk eseri, büyük bir araştırma ürünü olan
Divan-ı Lügat-it Türk'tür. İlk Türkolog da bu sözlüğü
düzenleyen Kaşgarlı Mahmut sayılmaktadır. (II) Türko-
loji'nin tarihi, Türklerin Avrupalılarla ilk temasına kadar
uzanır. (III) Avrupalılar, Hun Türklerinin Avrupa'ya ayak
basmasıyla bu yeni tanıdıkları halkın dilini, kültürünü öğ-
renmek amacıyla IV. yüzyıldan itibaren bu alanda çalış-
malar yapmışlardır. (IV) Özellikle Osmanlılar zamanın-
daki savaşlarla Osmanlılara esir düşen Avrupalı asker-
ler, Türk dili ile ilgili ilk eserleri yazmışlardır. (V) Bunlar-
dan ilki Niğbolu Savaşı'nda Yıldırım Beyazıt'a esir dü-
şen Alman Hans Schiltberger'in yazdığı Seyahatname
adlı eseridir.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisi par-
çanın anlam bütünlüğünü bozmaktadır?
A) V
B) IV
C) III
D) II
E) I
www.akademidenizi.com.tr
A
K
A
25.

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi 8.
Eski Türk devletlerinde kurultayın;
yılın belli dönemlerinde toplanması,
boy beylerinin toplantılara katılması,
1.
II.
III. karar organı niteliğinde olması,
IV. değişik konuların görüşülmesi,
V.
din adamlarına görüşmelerde yer verilmemesi
durumlarından hangisi demokratik yönetimin özellikleri
ile ilişkilendirilebilir?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi Ben dili,
umsuz et-
attığı etki
saldırgan
ter. Ben
arafa ki-
iletinin
adeyle
isi
şinin
bu
ve
Eleştiri etkinliğinde başvurulabilecek araç ve gereçlerin bir bö-
lümünü baska insanların söylediklerinde, yazdıklarında bulabili-
yoruz. Birikmiş kuramlar, kavramlar, formüller, kalıplar, akımlar,
disiplinler... Bunlar herkesçe kullanılabilecek olanaklar. Ama eleş-
tirel etkinlikte kişinin başkaları aracılığıyla ulaşamayacağı başlı-
ca ve en temel olanak, şiirle karşılaşmış insan olarak kendisine,
kendi heyecanlarına ve zihnine bakma olanağı. Şiir eleştirisinde
bu bakışın ön planda olması, diğer tüm malzeme ve araç gere-
cin ancak onun çağırdığı ölçüde ve onun gözetiminde devreye
girip iş görmesi gerekir. Belirli bir şiirin şiir olma durumu ancak
böyle sezilebilir ve bilinebilecekse de buradan güç alınarak açı-
lacak yoldan gidilerek bilinebilir.
Oksijen Yayınları
2.
Bu parçada eleştiri etkinliği ile ilgili olarak anlatılmak iste-
nen aşağıdakilerden hangisidir?
XA) Eleştiride başvurulan yöntemler eleştiriye konu olan metne
göre değişiklik gösterir.
B) Eleştiri kuramlarının hiçbiri, bir yapıtı gerçek anlamda çö-
zümlemeye yetmez.
4.
Kişisel bir bakışla yorumlanan yapıtın okurlarca daha kolay
anlaşıldığı görülür.
Şiirin niteliği hakkında yapılacak değerlendirmeler bilimsel
sınırları aşabilmelidir.
Şiirin okurun bilincindeki yansıması eleştirel bakışın ilk aşa-
masıdır.
Genel olaral
Buna göre s
Y, Z ve Alfa
li zor. Çün
lerin farklı
si nedeni
Ancak bu
için düny
da. Onla
leyip, a-
yor. Da
Bu pa
ması
115
A) E
B)
C)

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi BİLGİ NOTU
ANAHTAR
Türklerde bilinen itk edebi ürün-
ler:
Sığır adı verilen av törenlerde
söylenen şiirler (Koşuk)
Şölen adı verilen kurban tören-
lerde söylenen şiirler (Koşuk)
Yuğ adı verilen cenaze törenler-
de söylenen şiirler (Sagu)
Şaman, kam, ozan, baksı gibi
adlar verilen kişiler.

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi 3
18. II. Mahmut zamanında, 1831 tarihinde resmî
olarak neşredilen ilk gazetedir. Tanzimat'ın ilanından
bir sene sonra 1840'ta yarı resmî bir gazete olan
çıkarılmıştır. 1860 tarihinde Şinasi, Agâh Efendi ile
isimli bir gazete çıkarır. Şinasi iki sene sonra da
yalnız başına ---- adlı bir gazete çıkarır. Bu gazetelerin
fikir ve sanat hayatımızda önemli bir yeri vardır çünkü
yeni fikirler, edebî türler ilk önce bu gazetelerle halka
ulaşmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yerlerden birine
aşağıdakilerden hangisi getirilemez?
A) Tasvir-i Efkâr
B) Takvim-i Vekayi
C) Tercüman-ı Ahval
D) Ceride-i Havadis
E) Tercüman-ı Hakikat

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi 27. "Kend" kelimesi ve kelimenin "kand" şeklindeki söy-
lenişi Türkçeye Soğdcadan gelmiştir. Türkler bu ke-
limeyi Semer-kent veya Taş-kant şeklinde değil Se-
mer-kand ve Taş-kend şeklinde söylemeyi daha güzel
bulmuşlardır. Dillerde kalından inceye, inceden kalına
geçmek ancak asırların hazırladığı bir estetik algının
sonucudur. Basit ve ilkel kalmış dillerde bunu bece-
remezler. Fakat işlenmiş, ince dillerde bunun örneği
çoktur.
Bu parçada anlatılanlara göre Türkçe ile ilgili ola-
rak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Kesin gramer kuralları olan bir dildir.
B) Yabancı dillerden çok sayıda kelime almıştır.
C) Ses güzelliğine duyarlı bir anlayışla gelişmiştir.
D) Sözcük hazinesi çok geniş olan bir dildir.
(E) Başka dillerden aldığı kelimeleri yeniden biçim-
lendirmiştir.
11

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi 4.
(1) Sav, sagu, koşuk ve destanlar İslamiyet öncesi Türk edebiya-
tının sözlü edebiyat geleneği içinde yer alan başlıca türlerdir. (II)
Bu dönemde av, şölen ve yas töreni gibi çeşitli törenler düzenlen-
miştir; bu törenlerde şamanlar tarafından kopuzlar çalınıp sagu-
lar veya koşuklar okunmuştur. (III) Sözlü edebiyat ürünlerinde saf
bir Türkçeye yer verilmiş, şiirler hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.
(IV) Bu dönem destanları da İslamiyet öncesi Türk dili, kültürü,
inanışları açısından dönemin önemli kaynakları olarak önemini
hâlâ korumaktadır. (V) Orhun Kitabeleri ile başlayan yazılı dönem,
Türkçenin Çinceden etkilenmesi ile sonuçlanmış ve Çince hem
resmî hem de edebî dil olarak benimsenmiştir.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bil-
gi yanlışı vardır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi 21. Kültür ve içinde barındırdığı unsurlar bir toplumu ayakta
tutan değerler ise bu değerlerin yozlaşmaya uğraması
ve giderek yok olması, toplumsal düzenin yozlaşmaya
uğraması ve giderek toplumun yok olması anlamına
gelmektedir.
Bu sözler, aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık
olarak söylenmiş olabilir?
Kültürel yozlaşmanın temelinde yatan sebepler ne-
lerdir?
B) Sizce kültür, toplumdan topluma değişen bir olgu
mudur?
C) Bugün kültürler arasındaki farklılıklar nasıl açıklana-
bilir?
D) Kültürün farklı şekillerde tanımlanmasıyla ilgili ne
düşünüyorsunuz?
E) Kültürel yozlaşmanın milletin varlığını tehdit eder bir
hâle gelmesi söz konusu mudur?
8

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi 9. I. Günümüzde kullandığımız göz, gelmek, görmek söz-
cükleri Göktürkçede köz, kelmek, körmek şeklinde-
dir.
II. Göktürkçede "olmak" fiili "bolmak", "su" ismi "sub"
şeklindedir.
III. İsmin (i-) hâli Göktürkçede (-g veya -ig) şeklinde bu-
lunur. Kişi-y-i, ordu-y-u, iş-i yerine; kişig, ordug, işig...
Bu bilgilerden yola çıkıldığında Göktürkçe ile ilgili
olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?
A) Farklı dillerin etkisinde kalmıştır.
B) Sözcükleri anlam genişlemesine uğramıştır.
C) Sanatlı bir dildir.
D) Sözcüklerinde çok fazla değişiklik olmadan günü-
müze ulaşmıştır.
E) Yalın bir dil değildir.

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi al olarak almak zorunda olmayan veya farklı müfredat ile alanlar için
lam 20 soru vardır.
Limler Testi için ayrılan kısmına işaretleyiniz.
3.
din
Katating
G
1921
1934
Mustafa Kemal'in 1921 ve 1934 yıllarında kullandığı
yukarıdaki imzaları incelendiğinde yalnızca bu im-
zalar dikkate alınarak 1921'den 1934'e kadar geçen
süre içinde,
1. Cumhuriyet'in ilanı,
II. Medeni Kanun'un çıkarılması,
III. Yeni Türk Harfleri'nin kabulü
inkılaplarından hangilerinin yapıldığı söylenebilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) II ve III
E) I, II ve I

Lise Türkçe
Türkçenin Tarihî Gelişimi ğıdaki
Sput
vencí
Benim Hocam
Ey oğul geldik imdi onlara ki civanmertlik nasip oldu, civan-
mertliğin aslı nedir bilsinler. Çünkü civanmertliğin aslı üç nes-
nedir: Biri odur ki yapabileceğin bir işe siva kolunu, yani bir
söz ki söyleyesin, yerine getirmelisin. İkincisi "gerçek'ten baş-
ka söz söylemeyesin, üçüncüsü her işte sabri âdet edinesin
çünkü civanmertlikle ilgili her sifat bu üçtendir.
Bu parça aşağıdaki edebî türlerin hangisinden alınmış
olabilir?
A) Fütüvvetname
B) Seyahatname
C) Sefaretname
D) Ruzname
E) Surname