İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlükleri Soruları

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli SözlükleriKâşgarlı Mahmud kendisine sonsuz bir ün, bitmez tükenmez bir kaynak sağlaması dileğiyle elde ettiği bu bilgile
Türk yazı dillerinin, lehçelerinin ve ağızlarının dil özelliklerini belirleyen, söz varlığını derleyerek bir araya get
adını vermiştir. Döneminin ya
dilinin dil bilgisi kurallarını ve söz varlığını eserinde toplayan Kâşgarlı Mahmud, bu ölçünlü dil çerçevesinde diğer Tü
yazıya geçirerek ortaya koyduğu Türkçenin bilinen en eski sözlüğü olan eserine ----
topluluklarının ağız özelliklerini hem ses hem de söz varlığı bakımından ayrıntılı biçimde ele almıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Kamus-i Türkî
B) Mukaddimetü'l-Edeb
C) Lehce-i Osmanî
D) Müntahabat-ı Türkiyye
E) Dîvânu Lugâti't-Türk
4. Hangi değerl
üzülmedim.
olduğundar
şiirinizin iç
çoktur." gi
Böyle ke
A) Beş
B) Yea
C) G-
D) S
E)
2.-; 1982 yılında yayınladığı Hadi Gidelim adlı kitabında yer alan ---- adlı hikâyesinde bir bireyin, atlı arabaları ve
kamyon kasalarını süsleyen bir ustanın yaşamından yola çıkarak toplumun geneline ulaşmayı, Türkiye'nin değişim
5.

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli SözlükleriTanzimat Şiiri
UNITE ŞİİR
Ziya Paşa, bazı atasözlerinin içeriğini şiirlerinde değişik
ifade etmiştir. Bir bakıma atasözlerini farklı ifa-
biçimlerde
delerle nazma dönüştürmüştür. Ayrıca pek çok beyti, ata-
sözü niteliğindedir.
1.
Aşağıdaki beyitlerden hangisi Ziya Paşa'nın bu özel-
liklerine örnek gösterilemez?
A) Bî-baht olanın bağına bir katresi düşmez
Bârân yerine dürr ü güher yağsa semâdan
B) Nush ile uslanmayanı etmeli tekdir
Tekdirle uslanmayanın hakkı kötekdir
C) Hiç necabet verir mi bed-asla üniforma
Zerdüz palan ursan eşek yine eşşekdir
D) Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde
E) Sen ki şah-ı hüsn ü ansin elverir mi sevdiğim
Dil-şikenlikler bu nakz u peymanlıklar sana

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli SözlükleriAgit
edebyyatında sevg
3
sevg, doğa, ölüm, gurbet, yi-
ish odd
Burbey
(1) Halk edebiyatında
-id gitlik, ayrılık, özlem gibi temaların işlendiği lirik şiirle-
re koşma denir. (II) Koşmalarda dörtlük nazım birimi
kullanılır. (III) Koşmalar, genelde 3-5 dörtlükten oluşur
ama 12 dörtlüğe kadar çıkabilir. (IV) Daha çok, hece
ölçüsünün 11'li kalıbıyla oluşturulur. (V) İlk dörtlüğün
mis
kafiye şeması "xaxa" veya "aaab"; diğer dörtlüklerin
kafiye şeması ise "ccbc, ddbd..." şeklindedir.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin-
de bir bilgi yanlışı vardır?
(A) I
C) III
lüx B) II
D) IV
E)

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlüklerik özelliği
içekmeye
Ejderha,
yağın ye-
ye vardı.
başından
s oldi ve
kez ağ-
11. Türk dili ve edebiyatı dersinden performans ödevi alan
öğrencilerden ödevlerinin konusunu kısaca anlatmaları
istenmiştir:
Ayşen: Ben ödev olarak Uygurlar Dönemi'nde Göktürk
alfabesiyle yazılmış olan bir fal kitabını araştır-
dim. (Irk Bitig)
Barış:
Benim tanıttığım eser, Çinceden Uygur Türk-
çesine Şenku Şeli Tutung tarafından çev-
rilmiş ve Budizm'in esaslarını ve felsefesini
anlatıyor. (Altun Yaruk)
Caner :
Türk adının ilk kez yazılı bir metinde geç-
tiği: Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk
için taşa kazınmış kitabeleri araştırdım.
(Yenisey Yazıtları)
Damla Ben mesnevi türüne ilgi duyduğum için Türk
edebiyatının bilinen ilk mesnevisini incele-
dim. (Kutadgu Bilig)
Erhan :
Ben, ödev olarak destan geleneğinden halk
hikâyelerine geçişte köprü olan eseri seç-
tim; aynı zamanda bu eser, Oğuz boylarının
XIII. yüzyıldaki yaşayışlarından izler taşıyor.
(Kitab-ı Dedem Korkut)
Buna göre hangi öğrencinin ödev tanıtımı ile yay ayraç
() içerisindeki eser birbiriyle uyuşmamaktadır?
A) Ayşen
B) Barış
C) Caner
D) Damla
E) Erhan
12. Yemiha eydür işit ey nadisah

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlükleri9.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı
vardır?
A) Bu gemini Boğaz'dan geçişi kılavuz kaptan öncü-
lüğünde yapılacak.
B) Ülkemizde Medeni Kanun hakkında yeni bir düzen-
leme gündeme alındı.
C) Çalışma saatleri 23 Eylül 2020'den itibaren yeniden
düzenlenecek.
D) Genç şairin şiirleri o yıllarda Genç Kalemler Dergi-
si'nde yayımlanmıştı.
E) Şakir Bey, Ziya Gökalp Caddesi'nde yeni bir muhal-
lebici dükkânı açtı.
Paylaşım Yayınları

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli SözlükleriNaima
17. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilg yanlışı
vardır?
A) Seyyad Hamza, 13 ve 14. yüzyıllar Ana-
dolu'sunda etkin olan dini-tasavvufi Türk
şiirinin önemli temsilcilerindendir. Mesne-
visi; Anadolu sahası Türk edebiyatının, bir
başka deyişle divan edebiyatının bilinen
ilk Yusuf ve Zeliha'et olması bakımından
önemlidir.
4
B) Tekke edebiyatı olarak da bilinen dini-
tasavvufi halk edebiyatı, Anadolu'da
Yunus Emre ve Mevlana geleneği üze-
rinde yükselmiştir. Gerek Hacı Bayram
Veli gerekse damadı Eşrefoğlu Rumi XV!
yüzyılda Yunus Emre tarzında tasavvufi
şiirler terennüm etmişlerdir.
C) Pir Sultan Abdal Alevi- Bektaşi halk şiirinin
nefesleriyle ünlü, en büyük ustasıdır. Aşık
tarzı şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır;
tasavvufi içerikli şiirlerinde ise divan şiiri-
nin etkisiyle aruzu kullanmıştır.
D) XVII. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen Ka-
racaoğlan, Türk saz şairi denince akla
ilk gelen isimlerdendir. Koşma, destan,
varsağı ve semailerinde gezdiği yerleri,
mensubu olduğu Türkmen aşiretinin ya-
şantısını, gelenek ve göreneklerini, aşk ve
ahlak anlayışını, dil özelliklerini ayrıntısıyla
görmek mümkündür.
E) Kaynağını İslamiyet öncesi sözlü edebi-
yattan alan halk edebiyatı, Cumhuriyet'in
ilanından sonra da varlığıni sürdürmüştür.
Aşık Veysel, Åşık Mahzuni, Aşık Feymani,
Aşık Reyhani, Murat Çobanoğlu gibi isim-
ler bu dönemde âşıklık geleneğini devam
ettiren ozanlarımızdır.
final dergisi
lar farklı olsa c
birbirine benz
Bu parçada
larının yara
sinde bir ar
A) Ahmet
Ekrem
B) Ahmet
Ekrem
C) Namik
-Hüse
D) Ahme
Hüse
E) Ahm
Gürp
19. Avrupa
lenirle
zellik
şeyi
devri
luma
San
den
çıka
lan
ha
BYE
ye
h

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlüklerifiekroni
9. Edip Ahmet Yükneki'nin bilim dünyasında tanınmış yapıtı
Yapıt, - başlarında yazılmıştır. Yapıtın XV. ve XVI. yüz-
yıllara ait üç nüshası bugün Türkiye'dedir. İlk olarak Necip
Asım, yapıtı 1916 yılında Osmanlı Türkçesine aktararak ya-
yımlamıştır. Yapıt, içeriği ile dünyayı, ancak bilimle öğren-
menin mümkün olacağını belirtir. Tanrıyı, insanı, dünyayı
bilmenin sadece bilim yoluyla olabileceğini söyler. Bu dü-
şünceler, yapıtta günümüz Türkçesiyle "Yaradan Tanrı bil-
gi ile bilinir / Bilgisizlikten hayır gören var mı?" dizeleriyle
dile getirilir.
A:
Ter
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Atabetü'l-hakayık'tır - XII. yüzyıl
Kutadgu Bilig'dir - XI. yüzyıl
CDivanü Lügati't-Türk'tür - XI. yüzyıl
D) Kitab Dede Korkut'tur - XIII. yüzyıl
E) Iskendername'dir - XIV. yüzyıl
2. OTURUM

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlükleri6.
I
|||
IV
Kutadgu
Bilig
Divanü
Lügat'it
Türk
Ideal bir devlet
yönteminin
özellikleri
sembolik kişiler
üzerinden
anlatılmıştır.
Karahanlı
II Türkçesiyle
yazılmıştır.
Dini - tasavvufi
halk şiirinin
başlangıcı
kabul edilir.
7500 civarı
Türkçe
sözcüğün
anlamı ve
açıklamalarını
içerir.
Ansiklopedik
V zenginlikte bir
✓
sözlüktür.
Yukarıdaki açıklamaların hangi eserlerle ilgili olduğu
işaretlenmiştir.
Yukarıdaki tabloda kaç numaralı bölümdeki işaret (✔)
bilgi yanlışına yol açmıştır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
Atubet'ül Divan-ı
Hakayık Hikmet
✓
tammat yayıncılık
✓

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlüklerisında hasta bir adam
ki Osmanlı Devleti
tir." sözleriyle İngil-
teklifinde bulunan
isinin temsilcisidir?
C) Prusya
29. Aşağıdakilerin hangisi Abbasiler Dönemi'nde Bağdat'ta açı-
lan batı ve doğu dillerinden çeviriler yapılan ve birçok ese-
rin toplandığı bilimler akademisidir?
A) Sahnıseman
B) Darünnedve
C) Beytü'lhikme
D) El-Ezher
E) Dârülhadis

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlükleri6.
JI
Türkçenin dönemleri ve bu dönemlerde eser veren
sanatçılarla ilgili olarak aşağıda verilen eşleştirme-
lerinden hangisi yanlıştır?
A) Hakaniye (Doğu) Türkçesi: Yusuf Has Håcip, Edip
Ahmet
BY Çağatay Türkçesi: Ali Şir Nevayi, Babür Şah
C) Azeri Türkçesi: Süleyman Çelebi, Evliya Çelebi
D) Osmanlı Türkçesi: Baki, Neft
EXTürkiye Türkçesi: Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp
YKS Alan Bölümü Deneme Sınavi-12
N

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli SözlükleriE) Onaylanma İsteği ve Sonucu
11. Şöyle uzaktan baktım metne. Daha ilk satırlarında tamam de.
dim, tam benim okuyabileceğim bir metin. Dil sürçmesi yaşa
mam mümkün değil. Bir çırpıda bitirir çıkarım diye düşündüm.
Öyle de oldu. Duraksamadan, düşünmeden, takılmadan, yerin-
de bir okuma ile son verdim. Okunabilirlik kalibresi son raddeye
gelmişti. Adeta ibre kendini en son noktaya dayamış bir seviye
daha atlamak istiyordu.
Bu parçada anlatılan anlatım ilkesi aşağıdakilerde hangi-
sidir?
A) Sadelik
B) Doğallık
C) Tutarlılık
D) Akıcılık
kolay okunabilme
12. Sabaha karsi kus civiltıları icoripinda
E) Duruluk

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlükleri10. Aşağıdakilerin hangisinde bilgi yanlışı yapılmıştır?
Islamiyet'in kabulünden önceki destanlardan Gök-
türklere ait olan Bozkurt Destanı'nda, Göktürk-
lerin dişi bir kurttan nasıl türedikleri; Ergenekon
Destanı'nda ise Göktürklerin Ergenekon denen yer-
den demir bir dağı delerek nasıl çıktıkları anlatılmak-
tadır.
B) Araplara Türkçe öğretmek ve Türkçenin Arapçayla
boy ölçüşebilecek derecede olduğunu göstermek
için Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Divanü
Lügati't Türk adlı eser Türkçenin ilk sözlüğü kabul
edilir.
Kim tarafından yazıldığı bilinmeyen Dede Kor-
kut Hikâyeleri 15. yüzyılda yazıya geçirilmiş ve hi-
kâyeler nazım - nesir karışık olarak yazılmıştır, bu
eserin en önemli özelliği destan geleneğinden halk
hikâyeciliğine geçiş döneminin ürünü olmasıdır.
D) Divan şiirinden hiç etkilenmeyen asker şair Kayıkçı
Kul Mustafa'nın IV. Murat'ın Bağdat Kuşatması sıra-
sında şehit olan Genç Osman adlı bir asker için söy-
lediği Genç Osman Destanı çok ünlüdür.
E) Nefes ve şathiyeleriyle ünlenen Kaygusuz Abdal,
hem hece hem aruz ölçüsüyle şiir yazmış; Alevi -
Bektaşi halk şiirinin kurucularındandır. Şiirlerinde
ham sofuları mizahi bir dille eleştirmiştir.
2
12

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli SözlükleriAYT Deneme 1
16.
Doğal koşulları göz önüne alındığında, yukarıdaki
haritada verilen taralı alanlarda aşağıdaki sanayi
kollarından hangisinin gelişmiş olması beklenir?
A) Kereste
B) Petrokimya
C) Şeker
D) Seramik
E) Otomotiv
Türkiye'de ahir hayvancılığa m

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlükleri5. Türkçenin Arapça ile boy ölçüşebilecek zenginlikte
olduğunu kanıtlamak amacı ile kültür ve uygarlık
tarihimizin ana kitaplarından birini hazırlayan
yazarımız aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ali Şir Nevai
B) Ahmet Yesevi
C) Kaşgarlı Mahmut
D) Edip Ahmet
E) Yusuf Has Hacib

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli SözlükleriYanıt Yayınları
11. I. Aynı yüzyılda yazılmaları
II. Hakaniye Türkçesi ile yazılmaları
III. Didaktik bir boyut taşımaları
IV. Divan edebiyatı geleneği ile oluşturulmaları
V. Kültürel ögeler içermeleri
Kutadgu Bilig ve Divanü Lügati't-Türk için yukarıdaki
özelliklerden hangileri ortak değildir?
A) Yalnız I
B) Yalnızlı
C) Yalnız IV
D) I ve fil
E) III ve v

Lise Türkçe
İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlükleri11. Kalbim yine üzgün seni andım da derinden
-Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden &
Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
- Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Biçim ve içerik özellikleri dikkate alındığında bu
şiirin nazım şeklinin aşağıdakilerden hangisi olduğu
söylenebilir?
A) Müstezat
B) Kit'a
C) Şarkı
E) Rubai
D) Murabba