Halk Şiiri Soruları

8. Sade nesrin en güzel örneklerinden olan eser, bir Türk-İslam kahramanının menkıbevi hayatını sürükle- yici bir dille anlatır. Yayinlari mit Dinî-destânî bir eserdir. Türün diğer örnekleri olan Battal-nâme, Hamza- nâme, Ebû Müslim-nâme, Dânişmend-nâme gibi eserlerle ortak yönleri çoktur. Kitap, Cem Sultan'ın isteği üzerine Ebulhayr Rumî tarafından derlenmiştir. Bazı özellikleri sıralanan bu eser aşağıdakilerden han- gisidir? A) Kitab-ı Dede Korkut B) Saltuk-name C) Kodeks Kumanikus D) Selçuk-name E) Fetih-name-i Sultan Mehmed

*İslamiyet öncesi Türk edebiyatında; yiğitlik, aşk, tabiat ve savaş konularında söylenen şiirlere (I koşuk, yapılan yas törenlerine (II)yug, bu törenlerde söylenen şiirlere (III)sagu, öğüt verici atasözü niteliğinde olan sözlere (IV)sığır, ziyafet törenlerine de (V)şölen denirdi. Yukarıda numaralanmış yerlerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Aşağıda verilen nazım biçimlerinin hangisi kar- şısında verilen örnekle uyuşmamaktadır? A) Güzel Şu yalan dünyaya geldim geleli leme Severim kir ati bir de güzeli Değip de on beşine kendim bileli Severim kır at bir de güzeli B) Koçak Koçyiğitler melemeli dev gibi lama Düşman kanı devirmeli dağ gibi Dest vurup avını almış bey gibi Haykın haykın çalın kilinci C) Semai Mendilim yudum arttım Gülün dalında kuruttum Adım ne idi unuttum Sorulmayı sorulmayı D) Varsağı Ben bu sanatları bir bir dolaştım Tekrar gelip şairliğe bulaştım Kamil-i mürşidin eline düştüm Tekke-i aşk içre çile çekerken 5) Taşla. Dağlarda bayırda gezen bir yörük Kimi timarli kipahi kimi serbölük Bir elife dili donmeyen hödük Şehristana gelir ezan beğenmez

1 AYT - TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 15. Dil; Arapça, Farsça ve Türkçe kelime ve kurallarının birleşiminden oluşan Osmanlıcadır. Dil, halkın konuşma diline çok uzak, ağır ve anlatım genelde süslüdür; sanat sanat içindir. Biçimci bir edebiyattır. Anlatılan (konu) değil; anlatım biçimi önemlidir. Sıkı sanat kurallarının uygulan- ması klasisizme benzetir. Sanat yapabilmek amacıyla süslü anlatıma, söz ve mana sanatlarına (teşbih, istiare, mecaz, hüsnütalil vb.) sik başvurulur. Genelde hayattan kopuk (soyut) toplumun iztiraplarından uzak bir edebiyat vücuda getirilmiştir. Ancak bazı şiirlerde toplum hayatını aksatan durumlara değinilmiştir. Halk kültüründen uzaktır. Şairleri saray ve çevresinde yetişmişlerdir. Bu yüzden "Yüksek Zümre Edebiyatı" ve "Saray Edebiyatı" adları da verilir. Mazmun önemli bir anlatım yoludur. Ahengi en iyi sağladığına inanılan aruz ölçüsü kullanılır. Nazım birimi genelde beyittir. Divan şiirinde konu bütünlüğü yok dene- cek kadar azdır. Her beyitte diğerlerinden bağımsız yeni düşünceler, hayaller, sanatlar peşindedir şâir. Yani divan şiirinde parça (beyit) güzelliği önemlidir. Ahenk temini için aruzun yanında, kafiye ve redife büyük önem verilmiş; genelde tam ve zengin kafiye kullanılmıştır. Arap ve Fars edebiyatıyla ortak nazım biçimleri kullanılmıştır (Gazel, kaside, mesnevi vb.). Şairler, şiirlerini yüksek makamlara sunarak caize denilen bir tür yazma ücreti de almışlardır. Konu; aşk, şarap, eğlence, methiye, ölüm, tabiat, tasavvuf vb.dir. Şiirin özel bir adı ya da başlığı yoktur. Genelde platonik ve mistik bir tutum vardır. Kafiye göz içindir. Konu çeşitliliği pek yoktur. Aynı konularda birçok şair, birbirine BENİM HOCAM benzer eserler oluşturmuştur. Yukarıdaki parçada divan şiirinin özellikleri verilmiştir. Bu bilgilerden hareketle aşağıdaki şairlerden hangisi divan edebiyatının şiir çizgisi içerisinde eser yazma- mıştır? A) Mevlâna B) Necati C) Neşati D) Yenişehirli Avni E) Feymâni

. . Dinî-tasawufi konular işlenir. • Alevi-Bektaşi şairlerince cem ayinlerinde ya da toplantılarda özel bir ezgiyle söylenir. Hecenin 7, 8 ve 11'li ölçüleriyle yazılabildiği gibi aruzla yazılanları da vardır. Bazı özellikleri verilen nazım türü aşağıdakiler- den hangisidir? A) İlahi B) Nefes C) Şathiye D) Nutuk E) Devriye

sik A kü, di- Ik IK 3. n 12. (1) Aşk, doğa, ayrılık, özlem, ölüm, din, tasavvuf ko. nularının yanı sıra toplum hayatını ilgilendiren s runlara da sık sık eğilen şairler, bunlarla ilgili eleş. tiriler getirirler. (II) Daha çok somut konular işlen- miş, konudan çok biçime ağırlık verilmiştir. Halk edebiyatı şiir ağırlıklı bir edebiyattır. (III) Aşık veya saz şairi denilen sanatçılar tarafından daima müzik eşliğinde söylenir. (IV) Aşıklar, bu edebiyatın men- sur kısmını oluşturan halk hikâyelerinin oluşumu, gelişimi ve aktarılmasında da önemli rol oynarlar. (V) Şiirde nazım birimi dörtlüktür. Yaygın olarak he. ce ölçüsü kullanılmıştır, hecenin en çok 7'li, 8'li ve 11'li kalıpları kullanılmıştır fakat şehirde yaşamış, medrese eğitimi almış bazı ozanlar aruzu da kul- lanmışlardır. Yukarıda numaralanmış yargıların hangisinde halk edebiyatı ile ilgili bilgi yanlışlığı söz konu- sudur? A) 1. B) IN C) III. E) V D) IV.

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 60. 1. Pir Sultan Abdal TT. Aşık Ömer 11. Yunus Emre IV. Kaygusuz Abdal V. Dertli Yukarıda verilen şairlerin hangisi bütün şiirlerini hece ile söylemiş, aruz ölcüsünü kullanmamıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

30. Aşağıdakilerden hangisi halk hikâyelerinin özellikle- rinden birisi değildir? A) Aşk, sevgi ve kahramanlık gibi konular işlenir. B) Ortaya çıktıkları dönemin sosyal, siyasal ve kültürel özelliklerini yansıtırlar. C) Olaylar halkın anlayacağı, sade bir dille anlatılır. D) Aşıklar, hikâyelerde olayları saz çalarak, taklitler yapa- rak anlatırlar. E) Kişiler ve olaylar gerçekten uzak, olağanüstülükler si- nirsızdır.

7. Dağlar ile taşlar ile Çağırayım Mevlâm seni Seherlerde kuşlar ile Çağırayım Mevlâm seni Bu dörtlüğün aşağıdaki dizelerin hangisiyle aynı zihni- yet özelliklerine sahip olduğu söylenebilir? A) Ay yansın ağalar güneş tutulsun Parladı parladı çalın kilinci Oklar gicirdasın ayyuka çıksın Mevla'nın aşkına çalın kilinci B) Kapısında durup her bâr Yüzün dergâhına tut var Yürekten kıl demâdem zâr Hakk'a yalvar seherlerde 2 I C) Benim dostum gelişinden bellidir Ak elleri deste deste güllüdür Güzel seven yiğitler de bellidir Melil, mahzun gezer eller içinde 2 D) Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor Lâkin vatandan ayrılışın iztirabı zor tonguc kampüs E) Sandim ki uzaklaştı yağan kar ve karanlık Uykumda bütün bir gece Körfez'deyim artık

8. Aşkun odu ciğerimi Yaka geldi yaka gider Garip başum bu sevdâyı Çeke geldi çeke gider Arifler durur sözüne Gayrı görünmez gözüne Eşrefoğlu yâr yüzüne Bakageldi bakagider Aşağıdakilerden hangisi dinî-tasavvufi halk şiirinden alınan bu dörtlüklerin asıl yazılış amacını ortaya koyar? A) Estetik zevk uyandırmak B) Allah aşkını dile getirmek C) Bilimin önemini halka kavratmak D) Peygamber sevgisini dile getirmek E) Güzel ahlakın önemini vurgulamak