İslamiyetin Kabulünden Önce Türk Şiiri Soruları

B AYT 12. (1) MS 720-735 yıllarına ait olan Göktürk Yazıtları Türk dili ve tari- hinin bilinen, edebî özelliği olan ilk belgeleridir. (II) "Ebedi, sonsuz taş" anlamına gelen "Bengü Taşlar" olarak da adlandırılır. (1) Gök- türklerin ünlü hükümdarı Bilge Kağan döneminden kalma bu taşlar Kültigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk adına dikilmişlerdir. (IV) Anıtların olduğu yerde sadece dikili taşlar değil, yüzlerce heykel, balbal, taş yollar, su kanalları, kaplumbağa heykelleri ve sunak taşları da bulunmuştur. (V) Taşların bir yüzü Cince ve şiir şeklinde yazılmış olup metinlerin çözülmesinde bu kısımlar etkili olmuştur. Bu parçada Göktürk Yazıtları ile ilgili yapılan değerlendirme- lerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV

Dede Korkut bir daha söylemiş, görelim hanım ne söylemiş: Gittikte yerin otlaklarını geyik bilir. Yeşer- miş yerlerin çimenlerini yaban eşeği bilir. Ayrı ayrı yolların izini deve bilir. Yedi dere kokularını tilki bilir. Geceleyin kervan göçtüğünü çayır kuşu bilir... Erin ağırını, hafifini at bilir. Ağır yüklerin zahmetini katır bilir. Nerede sızılar var ise çeken bilir. Gafil başın ağrısını beyni bilir. Kan Turalı adı güzel Muhammed'e salavat getirdi, boğanın alnına öyle bir yumruk vurdu ki boğayı kıçı üzerine çökertti. Alnına yumruğunu dayadı, sürdü meydanın başına çıkardı. Çok uğraştılar. Ne boğa yener ne Kan Turalı yener. Küt küt boğa soluma- ğa başladı. Ağzı köpüklendi. Kan Turalı "Bu dünyayı erenler akıl ile bulmuşlardır. bunun önünden sıçra- yayım, ne hünerim var ise ardından göstereyim." dedi. 9. • Bu iki parçada Dede Korkut Hikâyelerinin aşağıdaki özelliklerinden hangisi ortaktır? Didaktik mesajlar vermesi B) Olağanüstülüklerden söz etmesi Kahramanlık temasını ele alması D) Geleneğe bağlılık fikrini öne sürmesi EX Dini ögeler barındırması

5, 1. Ertesi gün palas pandiras otelden ayrılmışlar. II. Duvarları özensizce boyamasına ev sahibi kızdı. III. Kitaplar, raflara gelişigüzel sıralanmıştı. IV. Vakti olmadığı için yemekleri itina göstermeden yapmış. V. Bastan savma yapılan işlerden hiçbir zaman fayda gelmez. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerde altı çizili sözlerden hangisi anlam bakımından diğerlerinden farklıdır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

4. I. Yabancılara Türkçeyi öğretmek, Türkçenin Arapça ile boy ölçüşebilecek nitelikte bir dil olduğunu ortaya koymak için yazılmıştır. II. 11. yüzyılın sonlarında kaleme alınan eser, didaktik mesnevi tarzında bir siyaset kitabı olarak kabul edilir. III. Ahlakın, ahlak eğitiminin insan için önemini ortaya koyan eserin adı, "gerçekler eşiği" anlamına gelmektedir. IV. Orta Asya'da tasavvuf geleneğini yansıtan ve kendine özgü bir isimle anılan ilk şiirleri bir araya getiren önemli bir eserdir. Yukarıda aşağıdaki yapıtlardan hangisiyle ilgili bir açık- lamaya yer verilmemiştir? A) Divan-ı Hikmet B) Risaletü'n-Nushiyye C) Divanü Lügati't-Türk D) Atabetü'l-Hakayık E) Kutadgu Bilig

2. Divanü Lügati't-Türk, dönemin sözcükleri ve dil bilgisi kuralları- ni aktardığı için Türk dili; sav, sagu, koşuk örnekleri verdiği için 1 Türk edebiyatı; Türk boyları ve toplulukları hakkında bilgi || verdiği için Türk tarihi; gelenek, görenek ve yaşam biçiminden ||| söz ettiği için psikoloji; dönemindeki illeri gösteren bir haritaya IV yer verdiği için de coğrafya açısından büyük önem taşır. V mqib3 Bu parçadaki numaralanmış kavramlardan hangisi önce- sinde aktarılan bilgiyle uyuşmamaktadır? A) I B) II C) III D) IV E) V Jumex Yan

7 12. Yabancılara Türkçeyi öğretmek için 11. yüzyılda Bağdat'ta kaleme alınan Divanü Lügati't-Türk'te 7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmiştir. Bunun yanı sıra eserde --- denilen atasözleri, - denilen ağıtlar, - - denilen doğanın, sevgilinin, kahramanlıkların anlatıldığı şiirler ve destan parçaları da yer almaktadır. Türkologlar Divanü Lügati't-Türk ile Türkolojinin sağlam temellerinin atıldığı görüşünde birleşirler. --- 114 Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi sırasıyla getirilmelidir? A) mani - semai - koşma B) sav-koşuk - sagu C) sav-sagu - koşuk D) vecize-mersiye - koşuk E) darbimesel - sagu - koşma

12 14. İslamiyet öncesi Türk edebiyatı ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Orta Asya coğrafyasında başlamış ve gelişmiştir. Dil saf Türkçe, anlatım yalın ve içtendir. B) C) Ürünler dil ve şekil yönünden milli nitelik taşır. D) Eserlerin büyük kısmı söylendiği anda yazıya geçirilmişt E) Daha çok, şiirden oluşan ürünler genellikle törenlerde söylenir.

13. İslam Öncesi Dönem ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Yazılı ürünlerin sayısı sınırlıdır, ürünler dilden dile dolaşır. B) Şiirler, hece ölçüsüyle ve dörtlük nazım birimiyle söylenir. C) Ürünlerde insanların yaşantısı, duyguları ve doğa ile ilgili durumlar anlatılır. D) Edebî ürünlerde betimleyici anlatımdan yararlanılmaz, daha çok açıklayıcı anlatım yeğlenir. E) Bilinen ilk yazılı ürünler 8. yüzyıla ait Göktürk Yazıtları'dır.

(Sözlü Dönem) 9. Koşukla ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? A) Sürek avlarında, şölenlerde, toylarda söylenir. B) Genellikle aaab, cccb şeklinde kafiyelenir. C) Kahramanlık, sevgi, doğa gibi konular ele alınır. D) Yabancı etkilerden uzak, yalın bir dil kullanılır. E) İlk örneklerine Çin kaynaklarında ve Divan-ı Hikmet'te rastlanır. 1

Yanıt Yayınları 6. İslamiyet öncesinde Oğuzların ulusal totemi kabul edilen kutsal öküzün avlanmasından sonraki törenlerde, totemin yılda bir kurban edildiği şölen ve toy adı verilen ziyafetlerde, ||| to de la plo bunun yanında zaferle biten savaşlar sonrasında halkı coş- turmak için okunan şiirler, varsağı adını alır. Dörtlüklerden IV oluşan bu şiirler; aaab, cccb, dddb biçiminde kafiyelenir. V Bu parçadaki altı çizili bölümlerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V

ISLAM ONCESI (SözIL 1. Sözlü Edebiyat Dönemi şiirleriyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Şaman, kam, baksı gibi isimlerle anılan ozanlar tarafından kopuz eşliğinde söylenmiştir. B) Ahengi sağlamada hece ölçüsü, uyak ve rediften yarar- lanılmıştır. C) Dörtlükler hâlinde söylenmiş, konu bakımından bir bü- tünlük sağlanmıştır. D) Doğa sevgisi, aşk, kahramanlık, ölüm gibi konular işlen- miştir. E) Koşuk ve sagu gibi nazım biçimlerinde çapraz uyak düzeni kullanılmıştır. 6

leven enhelichid pleneyelaŭe ehelley) besblütensosio JylloSegu abnurmot hile eblillenge los UOUS 3. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde verilen terimle ilgili değildir? laignte Inland god Sibile A) Eski Türklerde törenleri yöneten, kendine özgü elbiseler giyen, şiirler söylemenin yanında büyücülükle uğraşan, insanları tedavi eden kişilerdir. (Balbal) halital.com.... B) Gözlem ve yaşantı sonucu elde edilen birikimi ahenk unsurlarından yararlanarak anlatan özlü sözlerdir. (Sav) C) Ulusların yazı bulunmadan önceki çağlarına ait olağa- nüstü olayları doğaüstü gücü olan kahramanlar eşliğinde anlatan şiirsel anlatılardır. (Destan) D) Sürek avlarından sonra gerçekleştirilen ve sığır adı verilen av törenlerinde aşk, kahramanlık ve doğa sevgisi gibi temalarda söylenen şiirlerdir. (Koşuk) gumbo. E) Kişilerin ölümünden duyulan acıyı dile getiren, onların değerini ortaya koyan lirik şiirlerdir. (Sagu) 97 6.

T hi 1. Başlangıcı bilinmeyen dönemlere giden, 10-11. yüzyıla değin devam eden süreci kapsar. nebseilgild ● ● TU (Genel Öze Eldeki edebî örnekler çok sınırlı olmakla birlikte yabancı etkilerden uzak bir dönem olduğu söylenebilir. Edebiyat ürünlerinde yalın ve öz Türkçenin tüm özellikleri görülür. Yukarıda bazı özellikleri verilen edebiyat dönemi aşağı- Turdakilerden hangisidir? A) Halk edebiyatı dönemi B) Mahallîleşme dönemi C) Divan edebiyatı dönemi D) Tarih Öncesi dönem E) İslam öncesi dönem leigral nebelblabığaçA ST 4. 2 İslam Öncesi Türk Edebiyatı ile ilgili aşağıda verilen 5.

er 1, k -) 3- e bi n 97 6. vee-thod-ugna-ampo (3 İslam Öncesi Türk Edebiyatı ile ilgili aşağıdakilerin han- gisinde bir bilgi yanlışı vardır? A) Şiirler, hece ölçüsüyle ve genellikle dörtlükler hâlinde oluşturulmuştur. B) Törenlerde şiir okuyan ozanların hekimlik ve büyücülük gibi özellikleri de vardır. C) Metinlerde Çince ve Uygurcadan geçen çok sayıda sözcük kullanılmıştır. D) Törenlerin toplumsal yaşamda önemli bir yeri vardır. E) Göktürklerin yazıyı kullanmaya başlamasıyla birlikte sözlü edebiyat dönemi sona ermiştir. 1 (A

1. Islamiyet öncesi Türk edebiyatıyla ilgili aşağıdaki- lerden hangisi söylenemez? A) Yabancı etkiler az, dil sadedir. B) Aşk, kahramanlık, din ve doğa gibi konular işlen- miştir. C) Şiir, müzikten ayrılmamış; şiirler, kopuz eşliğinde söylenmiştir.rda evrensel D) Destanlar, bu dönemin önemli sözlü ürünlerindendir. fist E) Koşuk, semai, varsağı gibi nazım şekilleri kullanıl- mıştır.

savaşmamak si ve Çinliler da kutsal sa Çinlilere gur halki Beg en önemi y uğruna dü asıdır. n aşağıdak C) Bozk lla TEST 1. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Yazılı Dönem ile ilgili bir bilgi yanlışlığı yapılmıştır? A) Yazıya aktarılan ilk eserlerin bulunduğu dö- nemdir. B) Türkçe yazılı belgelerden bazıları 6. yüzyıl- dan kalan Yenisey ve 8. yüzyıldan kalan Orhun Yazıtları'dır (Köktürk Kitabeleri). Yenisey Yazıtları, Türklerin edebî değer taşıyan ilk yazılı metinleridir. D) Yazıtlarda kullanılan dil bütün dış etkilerden uzak, saf Türkçedir. Uygur yazıtları da bu döne- min eserlerindendir. E) Bu dönemde Türkler Göktürk ve Uygur alfabe- lerini kullanmışlardır. 6 Y 4. 1. Türkle Döne yazılı (DAY MS ede dir. III. Isla m (F IV. 8 V.