İslamiyetin Kabulünden Önce Türk Şiiri Soruları

4. Şafak söktü tan yerleri atıyor Tren gelmiş acı acı ötüyor Kardeşim şehit olmuş yerde yatıyor Ak elleri kızıl kana batıyor Halk edebiyatı ürünlerinden olan bu dörtlük, içerik ve anlatım özellikleri bakımından İslamiyet öncesi dönemin hangi ürünü ile benzerlik göstermektedir? A) Sagu B) Türkü D) Destan E) Sav C) Koşuk

2. Aşağıdakilerden hangisinde bilgi yanlışlığı vardır? A) Türk edebiyatı, tarih boyunca pek çok uygarlığın etkisinde kalmıştır. B) Türklerin İslam uygarlığı öncesi dönemine ait eserler günümüze ulaşamamıştır. C) Batılılaşma süreci, Batı uygarlığının edebiyatımızı etkile- mesine neden olmuştur. D) Türk topluluklarının çok geniş bir coğrafyaya yayılması Türkçenin de pek çok coğrafyada kullanılmasını sağla- mıştır. E) İslamiyetin kabulü Türk edebiyatında köklü değişimlere neden olmuştur.

1. (1) Türk edebiyatında destandan halk hikâyeciliğine geçiş döne- mi ürünü sayılan Dede Korkut Hikâyeleri, Türk halk hikâyelerinin en eski örneği sayılmaktadır. (II) İslamlık önceki Türk edebiya- tındaki âşığın yerini XV. yüzyıldan itibaren "saz şairi" adı veri- len halk sanatçıları almaya başlamış, böylece halk hikâyelerin- de hem kahramanlık konuları hem de aşk konuları anlatılmıştır. (III) Ancak en önemli konuları kahramanlığın oluşturduğu des- tanlardaki dışa dönük mücadele, konusu aşk ağırlıklı olan halk hikâyelerinde toplumun kendisine yani içe yönelmiştir. (IV) Böy- lece padişahlık-kulluk, zenginlik-fakirlik, müslim-gayrimüslim gi- bi sosyal farklılaşmalar halk hikâyelerinin konularını oluşturan önemli faktörler olmuş, destanlardaki "alp" tipi yerini yavaş ya- vaş halk hikâyelerindeki "âşık" tipine bırakmıştır. (V) Halk hikâye- lerinde de başlangıçta destanlarda görüldüğü gibi kahramanlık konuları, ardından kahramanlık-aşk ve daha sonra sadece aşk konuları işlenmiştir. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? A) I B) II Hikayeleri - C) III D) IV E) V 4.

KOLAY 3. "Tengri tek Tengride bolmış Türk Bilge Kağan bu ödke olurtum. Sabimin tüketi eşidgil. Ulayu ini yi- günüm oğlanım biriki oguşum budunum biriye şadpit begler yinya tarkat buyruk begler Otoz (Ta- tar...)" Bu metin aşağıdakilerin hangisinden alınmış olabilir? Muhakemetü'l-Lügateyn A) B) Atabetü'l-Hakâyık C) Göktürk Yazıtları D) Divanü Lügati't-Türk E) Dede Korkut Hikayeleri

1. Hakan Şu, Çin'e doğru geçip gitti. Zülkarneyn (İskender) ar- kasına düşmüş idi. Uygurlara yakın, Hakan, Zülkarneyn'e bir bölük asker gönderir. Zülkarneyn de ona gönderir. Bu çarpışma Altu Kan denilen bir dağda olmuştur. Bugün Al- tun Han denir. Bunun üzerine Zülkarneyn, hakanla barıştı ve şehirler yaptı, bir müddet oralarda oturdu. Zülkarneyn çekilip gittikten sonra Hakan Şu geldi, Balasagun'a kadar ilerledi. Kendi adını vererek Şu adındaki şehri yaptırdı. Ora- ya bir tılsım koydurdu. Bugün leylekler o şehrin karşısına kadar gelirler fakat şehri geçemezler. Tılsım bugüne kadar bozulmamıştır. Bu parçanın alındığı destan ile ilgili olarak aşağıdakiler- den hangisi söylenemez? A) Mekânlar günümüzle ilişkilendirilmiştir. B) Olağanüstü bir durumdan söz edilmiştir. Cygurlara ait doğal bir destandır. D) Ulusallık yerine evrensellik vurgulanmıştır. E) Islamiyet öncesi Türk destanlarındandır.

8. Kuruğ yıgaç egilmes (Kuru ağaç eğilmez.) Yılan kendü egrisin bilmes tewi boynin egri ter (Yılan kendi eğrisini bilmez, deveye boynun eğri der.) Usukmışa sakığ kamuğ suw körünür (Susamışa serap bütün su görünür.) Bu cümleler aşağıdaki İslam Öncesi Dönem'e ait tür- lerden hangisini örneklemekte kullanılabilir? A) Yuğ C) Koşuk gox B) Sav D) Sagu E) Destan

eğitim vadist B 10. Göktürk alfabesi, 38 harflidir. 4 ünlü ve 34 ünsüz harften 1 || oluşur. Soldan sağa doğru yazılır. Göktürkler çağında yaygınlaşan bu ilk Türk alfabesi, Orhun Yazıtları dışında IV yazma eserlerde de kullanılmıştır. Bu alfabenin Göktürklerden sonra gelen Uygurlar Dönemi'nde de bir süre 10. s A B) II V kullanıldığı görülmektedir. Bu parçada numaralanmış sözlerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? A) I C) III IV E) V 11. Batı Türkçesinin 15. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl başlarına kadar olan evresini oluşturur. Anadolu, Kırım, Irak, Suriye, Adalar, Rumeli ve Kuzey Afrika'da kullanılan Türk yazı dilidir. Bu dönemde Arapça ve Farsça unsurların etkisi XV. yüzyıldan başlayarak giderek artmıştır. 13

Bu şiirler Türk dilinde ortaya konmuş ilk şiirler değildir fakat bunlar halk ağzından derlenmiş, yani sözlü gelenek içinde yaşam bulmuş ve yaşarlığını devam ettirmiş ilk şiirlerdir. Yapılan araştırmalar sonucunda en eski Türk şiirinin Uygurlar Dönemi'nde yazıldığı ortaya çıkarılmıştır. Daha çok lirik, pastoral ve epik özellikler taşıyan bu şiirler belli bir ezgiyle söylenmiş, bu ezginin oluşması için kopuzdan da yararlanıl- mıştır. Şiirler daha çok törenlerde söylendiği için şiir söyleme eylemine bugün için dans olarak adlandırılabilecek ritmik ögeler de katılmıştır. Aşağıdakilerin hangisinde bu parçada bahsedilen İslamiyet öncesi Türk şiirinin örneği vardır? A) Eğerleyin kır atımın ikisin Fethedeyim düşmanların hepisin Sabah namazında Bağdat kapısın Allah Allah deyip açtı Genç Osman B) Yığlap udu artadım Bağrım başın kartadım Kaçmış kutuğ irtedim Yağmur kipi kan saçar C) Sefil irençberin yüzü soğuktur Yıl perhizi tutmuş içi kovuktur İneği koyunu iki tavuktur Bundan gayrı yoktur malımız bizim D) Min yigirme iki yaşda fena boldum Merhem bolup derdlikke deva boldum Yalgan âşık âşıkka güvâh boldum Sebebdin hakka signip kildim muna E) Kul Mustafa karakolda gezerken Gülle kurşun yağmur gibi yağarken Yıkılası Bağdat seni döğerken Şehitlere serdar oldu Genç Osman

5. Tengri teg tengride bolmiş Türk Bilge Kağan, bu ödke olurtum. Sabimin tüketi eşidgil. Ulayu ini yigünüm oğlanım biriki oğuşum bodunum, biriye şadpit begler, yırıya tarğat buyruk begler Otuz [Tatar...] Günümüz Türkçesi Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı, bu zamanda oturdum. Sözümü tamamıyla işit. Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, güneydeki şadpit beyleri, kuzeydeki tarkat, buyruk beyleri, Otuz Tatar... Bu parçanın içerik ve üslup özellikleri dikkate alın- dığında aşağıdaki dönemlerin hangisine ait oldu- ğu söylenebilir? A) Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı B) Islamiyet Öncesi Türk Edebiyatı C) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı D) Geçiş Dönemi Türk Edebiyatı E) Divan Edebiyatı

21. Orhun Yazıtlarıyla ilgili bilgilerden aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Göktürk Alfabesi'yle yazılmıştır. B) Hitabet örneği kabul edilir. C) Gelişmiş bir Türkçe ile yazılmışlardır. D) Türk toplumunun ulusal kivancına değinmektedir. E) Bilge Kağan tarafından yazıya geçirilmiştir. olgele iş miktarın e kuraklık atlarının u şının parale Akarsu aşın yamaçlı abu

erle ilgili unden alınmıştır. dörtlük maniden ü ve uyağa baş- e ulaşılabilir? C) Yalnız III J Il ve III 7. E) Artık mani - karşılıklı Bin dokuz yüz elli dünyaya geldim Çünkü hep ağladım, gülmez dediler Büyüdüm düzenin kölesi oldum Bu kimseye boyun eğmez, dediler Yirmi beş yaşımda yuvamı kurdum Çokça uğraşıp da kafamı yordum Saz çalıp türküler söyleyip durdum Yine de bu saz çalmaz, dediler Kırk beşimde karlar yağdı başıma Boyun eğdim hayal ile düşüme Simdi de girdim ben elli yaşıma Yürekli eserin ölmez dediler Bu dörtlükler aşağıdaki nazım biçim- lerinden hangisine örnektir? A) Varsağı B) Koşuk D) Agite Destán C) Semai To bir He SC S b

2. 1. Aç ne yemes tok ne times II. Ağılda oğlak toğsa arıkta oti öner III. Anası teflük yufka yapar oğlı tetik koşa kapar IV. Avcı nice al bilse adığ anca yol bilir Bu cümleler aşağıdakilerin hangisine örnek olabilir? A) Sagu B) Varsağı D) Destan E) Ağıt C) Sav

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplan- dırınız. 1. "Yuğ” adı verilen yas törenlerinde ölen kişinin yiğitliğini, üstün niteliklerini ve ölümünden duyulan hüznü dile getiren şiirdir. Tema bakı- mından halk edebiyatındaki karşılığı ağıt, divan edebiyatındaki karşılığı mersiyedir. Bu metinde tanıtılan şiir türü aşağıdakiler- den hangisidir? A) Ağıt C) Kaside E) Sagu B) Gazel D) Koşma

Eski Türkçeden "Közden yırarsa könülden yeme yırar." sözü günümüze "Gözden ırak olan gönülden de irak olur." şeklinde gelmiştir. Bu sözler özlü sözlerdir. Toplumun yaşama bakı- şını gösterir. Divan edebiyatında bu tür sözlere "irsalimesel" denir. Bu parçada bahsi geçen sözlerin Eski Türkçe ve günü- müzdeki karşılığı, aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla ve- rilmiştir? A) Sagu - ağıt C) Sav- atasözü B) Koşuk - koşma D) Sav destan E) Sagu - atasözü 4

11. Kün tengri yarukin teg köküzlügüm bilgem Kün tengri yarukın teg köküzlügüm bilgem Körtle tözün tengrim külügüm küzünçüm Körtle tözün tengrim burkanım bulunçsuzum Günümüz Türkçesiyle Gün Tanrı ışığı gibi göğüslüm bilgem Gün Tanrı ışığı gibi göğüslüm bilgem Güzel (ve) asil Tanrı'm, ünlüm, koruyanım Güzel (ve) asil Tanrı'm, Buda'm, bulunmazım İlk Türk şairi Aprin Çor Tigin'in bu şiiriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Bir sagudan alınmıştır. B) Belli bir ölçü ve uyak düzeni gözetilmemiştir. C) Budizmin etkisi görülmektedir. + D) Beşeri aşk ele alınmıştır. E) Kelime tekrarlarından yararlanılmıştır. +

? at 3. Kaklar kamuğ kölerdi, a Taglar başı ilerdi Ajun tını yılırdı Tütü çiçek çerkeşür "Kuru yerler, kuru çukurlar büsbütün gölerdi, dağ başları göründü, göze ilişti; dünyanın soluğu ısındı türlü çiçek sıralandı." Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) 7'li hece ölçüsüyle yazılmıştır. BBir sagudan alınmıştır. C)Yarım uyak vardır. D) Redif kullanılmıştır. E) Düz uyak düzeniyle oluşturulmuştur. Düz