Edebi Sanatlar (Söz Sanatları) Soruları

Hakir olduysa millet, şânına noksan gelir sanma Yere düşmekle cevher sâkit olmaz kadr ü kıymetten Vücûdun kim hamîr-i mâyesi hâk-i vatandandır Ne gam râh-ı vatanda hâk olursa cevr ü mihnetten (hakir: aşağı görülen, şân: ün, noksan: eksik, sâkit: değerini yitirmiş: hamîr: hamur, mâye: maya, hâk: toprak, râh: yol, cevr ü mihnet: eziyet ve sıkıntı) S.21.Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi yoktur? A) Teşbih B) İrsalimesel C) Tenasüp D) Tariz E) Kinaye

8. Dalgayı haber veren yakamoz Kimin gözüne çarpar kıyıda Çiçeğe durduğunu kim ayırt eder Tepeden tırnağa giyinmeden ağaç? Kimin dikkatini çeker küçücük bir bulut Güneşi kapatmadan önce Bu dizelerde kaç eylemsi kullanılmıştır? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 12

düzenin iki dizenis 2. Avâzeyi bu âleme Dâvud gibi sal Bâki kalan bu kubbede bir hoş seda imiş dizelerinde geçen "Bâki" kelimesi, hem akla ilk gelen anlamı olan "Şair Bâki" anlamında hem de uzak anlamı olan "sonsuz" anlamında kullanılmıştır. Bu dizelerdeki gibi birden çok gerçek anlamı bulunan bir sözü hem ilk hatırlanan anlamına gelecek şekilde hem de uzak anlamını kastederek kullanmaya denir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerin han- gisi getirilmelidir? A) kinaye B) tevriye C) tesbih D) istiare E) tenasüp karekök 5. Dünyaya g Yürüdüm a İki kapılıb Gidiyorum || 1 dizelerind "dünya" rak orlay olen bor sorunu bor des Gol Boş bir lidir?

5. Yürün beyler cenge harbi çalınır Eyi kötü bu meydanda bilinir Kiliç değer adam iki bölünür Nusret bizim beyler neci paşa ne? Bu dörtlükte kullanılan söz sanatları aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Teşbih - İntak benzel B) Hüsnütalil - Tevriye el anlar C) İstiare - Teşhis kisilestirm D) İstifham - Tecahülüarif GBilmesulter gerne E) Tęzat - Mübalağa 42 Hr 2tr & Abartne

S 12 M A 9. Bir büyüsem çocuk olsam Bir yürüsem Tırmansam gök dallarına Göğe cevabını versem 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Sokak vakti gün batmadan Sorulara geri dönsem Bu şiirde altı çizili sözde aşağıdaki söz sanatla- rindan hangisi vardır? AS Tezat B) Istiare C) Mecazımürsel D) Tevriye E) Kinaye 104

9. Adam oturmuş denize karşı Elinde oltası yıldız tutar Bu dizelerdeki anlam olayının açıklaması, aşa- ğıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Bir sözcük benzetme amacı güdülmeden bir başka sözcük yerine kullanılmıştır. B) Bir söz hem gerçek hem mecaz anlama gele- cek biçimde kullanılmıştır. C) Bir sözcük kendi anlamının dışında kullanılmış- tir. D) Doğaya ait bir özellik insana aktarılmıştır. E) Bir durum olduğundan farklı boyutlarda göste- rilmiştir.

ANLATIM BÍCÍMLER TEST 43 2 1. Iki kavramdan biri, diğerine benzetilir ve bu iki kav- ram da kullanılırsa buna "benzetmo" denir, Omok: Bobogim, bogigindo molokler gibi uyuyor, Iki kavramdan biri, diğerine benzetilir fakat bu iki kavramdan sadece biri kullanılır, diğer kavramın okur tarafından anlaşılması amaçlanırsa buna "istia- re" denir. 3. Örnek: Meleğim, bosiğinde uyuyor, Bu açıklamaya göre, aşağıdaki parçaların hangi- sinde istiare örneklenmemiştir? A) Yapılan araştırmalar, "Suçlu çocuk yok, sade- ce suça itilmiş çocuk var." düşüncesini doğru- lamaktadır . O halde hayatının baharında kırağı yiyen bu çocukların durumunun nasıl düzeltile- ceği konusunda kafa yormak gerekiyor. B) Ani, bilgi ve belgelere dayandırılarak yazıl- dığı için bu tür, uzun bir araştırmadan sonra yazılır. Bu araştırma evresinde bütün karanlık noktalar ve yaşanmış olanları yanlış aksettiren bütün kıymiklar temizlenmelidir. İşte anının uzun bir zamanı kapsayan sabırlı bir araştırma gerektirmesi de bu yüzdendir. C) Uzun uzun konuşmaz o. ille de konuşması gerekiyorsa derdini anlatacak en az sözcüğü bulur, yan yana getirir ve söyler. Tilki gibi de kurnazdır o, duymak istediklerinizi bilir ama istemezse söylettiremezsiniz. D) Edebiyatın kıyısı çok kapsamlı ve gelgitlidir. Durmadan biçim değiştirmekle bulutun bulut, kumun kum olmaktan çıkmaması gibi edebiyat da sürekli değişimler içinde varlığını hep sürdürür. E) Yaşadıkları dönemde yeterince tanınmamış bazı ozan ve yazarlar vardır. Bunlar çamurlu bir su birikintisine bembeyaz, ışıl ışıl çakıl taşları atarlar ancak bu taşlar, zamanında pek fark edilmez. Bir gün gelir, o çamurlu sular du- rulur ve o güzel çakıl taşları gün işığına çıkar.

ögeleri de söylel E) y. cümlede "stat" sözcüğünün kullan örneğidir. 6. Ey benim sarı tamburam Sen ne için inilersin İçim oyuk derdim büyük Ben aninçün inilerim 8 i L 6 i Koluma taktılar teli Söylettiler binbir dili Olmuşam Şah’ın bülbülü Ben aninçün inilerim 16. yüzyılın ünlü halk ozanı Pir Sultan Abdal'ın "Sarı Tamburam" şiirinden alınan bu dörtlükler için yapılan aşağıdaki değerlendirmelerden hangisi yanlıştır? A) Sazın canlı varlık gibi konuşturulması teşhis ve intak sanatını oluşturmuştur. S A R M A AYT EDEBİYAT SORU BANKASI B) Birinci dörtlükteki “içim oyuk” sözü hem gerçek hem de mecazi anlamıyla kullanılarak “kinaye” sanatı ör- neklendirilmiştir. C) “Şah” sözcüğünün benzetme ilgisi kurularak Hazret-i Ali'nin yerine kullanılması açık istiare örneğidir. II. dörtlükte bir sözün yakın anlamı belirtilerek uzak anlamı kastedilmiş ve tevriye sanatı yapılmıştır. E) Inleyip ses çıkarmak tambura denilen sazın doğal özelliği iken bunun derdin büyüklüğünden dolayı ger- çekleştiğini söylemek hüsnütalil sanatına örnektir.

6 3. Hiç unutmam bir gün geç vakit Tam benim geçtiğim zamana rastlamıştı Büyüme saati bir ormanın Şöyle iyice dinlesem sanırım artık Bütün ormanları büyürken duyarım Bu şiirin üçüncü dizesinde görülen söz sanatı aşağıda- kilerden hangisidir? B) Teşhis C) Intak A) Teşbih D) Kinaye E) Jelriz - igretere

Beni icerine aldin að gibi, Doldun gozlerime bir rüya gibi Ben de güneş gibi, yüce dağ gibi içinde kaybolsam yayla dumaru! Yukandaki dörtlükte geçen tesbihleri bulunuz. b. Bulduğunuz tesbihlerin ögelerini tabloya yazınız. Benzeyen Kendisine benzetilen Benzetme yönü Benzetme edati 103

6. Gözlerinden göğsüme sayısız yıldız akar Bir gülüşün içimde binlerce lamba yakar Bu dizelerde kullanılan söz sanatının benzeri. aşağıdakilerin hangisinde kullanılmıştır? A) Çalgıcılar çalmıyor sessiz sessiz Göründü al kaftanlı şanlı vezirimiz B) Bir masal meyvesi gibi paylaştık Mehtabı kırılmış dal uçlarında C) Gün senin için doğuyor, senin için Ben bir yıldızım yıldızlar ortasında D) Benden sana izin ey güzel afet Var kimi istersen eyle muhabbet zet E) Yüzüme sert çizgiler çekti senin adını Hasret saatlerini saydı saçımda aklar 29

12. 1. Bir güzel şuha dedim iki gözün sürmelidir Dedi billahi seni Hind'e kadar sürmelidir II. Hayretinden Yusuf'un kavm-i Züleyha kesti el Sen ciğerler zahmini dillere destan eyledin III. Güzel gitti diye pinar ağladı Acidi yüreğim yandı pinara Bu dizelerde kullanılan edebi sanatlar aşağıda- kilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir? IN II 1 Cinas A) Telmih Kinaye Teşhis İstiare 7 Telmih B) Dotiare notonit 6 İrsalimesel C) Tekrir Hüsnütalil J- Teşbih D) Akis Hüsnütalil Z Telmih E) Cinas

dan SORU-8: Aşağıdaki dizelerin hangisinde dört öğesi de bulunan bir teşbih vardır? A) Bir çığ gibi büyür öfkeler zamanla B) Aşkın bedendeki titrek eliyim C) Kalbim, dili bağlı yetim bir çocuk D) Yaralı yüreğinle sürgün yolcularındansın E) Uçurum kenarında bulunur soğuk yürekler

Y Rüzgârın, güneşin ve bulutların birlikte görevde olduğu bir gündü. (ii) Eğirdir Gölü'ne bakan bir tepeye oturup peynirini, ekmeğini torbasından çıkaran bir yolcu, karnını doyurana kadar bir “renk dersi” alacaktı. (III) Mavinin nasıl koyulup açıldığını, nasıl kendini yeşile çevirmeye çalıştığını, yeşilin nasıl kendinden geçip mavileştiğini şaşkınlıkla görecekti. (IV) Sular, üzerinde boyalar karıştırılan bir tuvaldi sanki. (W) Gölün bir günde yedi kere renk değiştirdiğini söyleyen Eğirdirliler, gölün güzelliğini belirtmek için bu büyük ve büyüleyici değişimi anlatırlar. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde sanatlı bir söyleyiş yoktur? B 1624 (CH Low Car AM B)H E) V

6. Vefasız Aslı'ya yol gösteren bu Kerem'in sazına cevap veren bu Kuruyan gözlere yaş gönderen bu Sızmadı toprağa çoban çeşmesi Bu dörtlükte aşağıdaki edebî sanatlardan hangileri var- dır? A) Mecazımürsel - telmih - tekrir - B) Cinas - tevriye-telmih - - C) Tekrir - mecazımürsel – teşbih D) Telmih - tezat - kinaye E) Tenasüp-cinas - tekrir

BIRAK BENİ HAYKIRAYIM Ben en hakir bir insanı kardeş sayan bir rûhum; Bende esîr yaratmayan bir Tanrı'ya iman var; Paçavralar altındaki yoksul beni yaralar; Mazlumların intikamı olmak için doğmuşum. Volkan Söner, lâkin benim alevlerim eksilmez; Bora geçer, lâkin benim köpüklerim kesilmez. Bölümler halinde açıklarmısınız Bırak beni haykırayım, susarsam sen mâtem et; Unutma ki şairleri haykırmayan bir millet, Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir; Zaman ona kan damlayan dişlerini gösterir, Bu zavallı sürü için ne merhamet, ne hukuk; Yalnız bir sert bakışlı göz, yalnız ağır bir yumruk!