İlk Örneklerden Günümüze Türkçe’nin Önemli Sözlükleri Soruları

Kâşgarlı Mahmud kendisine sonsuz bir ün, bitmez tükenmez bir kaynak sağlaması dileğiyle elde ettiği bu bilgile Türk yazı dillerinin, lehçelerinin ve ağızlarının dil özelliklerini belirleyen, söz varlığını derleyerek bir araya get adını vermiştir. Döneminin ya dilinin dil bilgisi kurallarını ve söz varlığını eserinde toplayan Kâşgarlı Mahmud, bu ölçünlü dil çerçevesinde diğer Tü yazıya geçirerek ortaya koyduğu Türkçenin bilinen en eski sözlüğü olan eserine ---- topluluklarının ağız özelliklerini hem ses hem de söz varlığı bakımından ayrıntılı biçimde ele almıştır. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) Kamus-i Türkî B) Mukaddimetü'l-Edeb C) Lehce-i Osmanî D) Müntahabat-ı Türkiyye E) Dîvânu Lugâti't-Türk 4. Hangi değerl üzülmedim. olduğundar şiirinizin iç çoktur." gi Böyle ke A) Beş B) Yea C) G- D) S E) 2.-; 1982 yılında yayınladığı Hadi Gidelim adlı kitabında yer alan ---- adlı hikâyesinde bir bireyin, atlı arabaları ve kamyon kasalarını süsleyen bir ustanın yaşamından yola çıkarak toplumun geneline ulaşmayı, Türkiye'nin değişim 5.

Tanzimat Şiiri UNITE ŞİİR Ziya Paşa, bazı atasözlerinin içeriğini şiirlerinde değişik ifade etmiştir. Bir bakıma atasözlerini farklı ifa- biçimlerde delerle nazma dönüştürmüştür. Ayrıca pek çok beyti, ata- sözü niteliğindedir. 1. Aşağıdaki beyitlerden hangisi Ziya Paşa'nın bu özel- liklerine örnek gösterilemez? A) Bî-baht olanın bağına bir katresi düşmez Bârân yerine dürr ü güher yağsa semâdan B) Nush ile uslanmayanı etmeli tekdir Tekdirle uslanmayanın hakkı kötekdir C) Hiç necabet verir mi bed-asla üniforma Zerdüz palan ursan eşek yine eşşekdir D) Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde E) Sen ki şah-ı hüsn ü ansin elverir mi sevdiğim Dil-şikenlikler bu nakz u peymanlıklar sana

DENEME-4 9. Kibir, bütün dillerde yerilen bir huydur Huyların en iyisi, alçak gönüllülüktür O ki ululuk tasladı, "Ben, ben!" dedi Onu ne halk sever ne de Allah Günümüz Türkçesine çevrilen dörtlükte de görüldüğü üzere eser; iyilikten, cömertlikten, dindar olmanın erdemlerinden bahseden bir öğütler kitabıdır. Ayet ve hadislere dayanarak İslam ahlakını öğretmeye çalışan didaktik bir eserdir. XII. yüzyılda kaleme alınan bu eserde yer alan şiirler, aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Bu parçada içindeki şiirlerin bir örneği verilen ve özellikleri belirtilen eser, aşağıdakilerden hangisidir? A) Atabetü'l-Hakayık B) Divanü Lügâti't-Türk C) Kutadgu Bilig D) Muhakemetü'l-Lügateyn E) Diyan-Hikmet byy -yildizsorular.com

DENEME - 1 2 Aşağıdaki dizelerin hangisinde ayraç içinde verilen edebî sanat yoktur? A) Yaram var, havanlar dövemez merhem Yüküm var, bulamaz pazarlar dirhem (Mübalağa) angisi B) Toprak, bir bakışınla kızıl renge büründü Yıldızlar ülfet için gündüz vakti göründü (Hüsnütalil) C) Bir gamli hazânin seherinde Isrâra ne hâcet vine bülbül (Istifham) D) Şiirden, destandan örülmüş bir devir Hür bir sonsuzluktan yaşamaya veda (Teşbih) E çmişti Fuzuli bu alevden Düşmüştü bu iksir ile Mecnun (Telmih)

Aşağıdaki dizelerin hangisinde ayraç içinde verilen edebi 7. sanat yoktur? A) Yaram var, havanlar dövemez merhem Yüküm var, bulamaz pazarlar dirhem Ca (Mübalağa) B) Toprak, bir bakışınla kızıl renge büründü Yıldızlar ülfet için gündüz vakti göründü (Hüsnütalit) C) Bir gamlı hazânın seherinde Isrâra ne hâcet yine bülbül (İstifham) D) Şiirden, destandan örülmüş bir devir Hür bir sonsuzluktan yaşamaya veda (Teşbih) E) İçmişti Fuzûlî by alevden Düşmüştü bu iksir ile Mecnun (Telmih)

11. Sözüm söyledim men bitidim bitig Sunup iki ajunnu tutgu elig Kişi iki ajunni tutsa kutun Kutadmış bolur bu sözüm çın bütün Günümüz Türkçesiyle Ben sözümü söyledim ve kitabı yazdım Bu kitap uzanıp her iki dünyayı tutan bir eldir İnsan iki dünyayı devletle elinde tutarsa Mutlu olur bu sözüm doğru ve dürüsttür Biçim ve içerik özellikleri dikkate alındığında bu eser aşağıdakilerden hangisidir? A) Kutadgu Bilig Dîvânu Lugâti't-Türk Atabetü'l Hakayık D Divan-ı Hikmet Dede Korkut Hikâyeleri

4. Mil MISA ed rin siylaa nil ilmeli ... AYDIN YAYINLARI B e Katin d. e Kaliye A E Onyuki ne Kata Kültig 2. (1) Çinceden çevrilen Sekiz Yükmek'te Burkanci- lığa ait dinî-ahlakî inanışlar ve bazı pratik bilgiler vardır. Uygurlar arasında çok yayılan bu eser; ki- sa cümleleriyle, içten anlatımı ve zengin söz var- lığıyla dikkati çeker. (II) Uygurcaya çevrilen, Bu- dizmle ilgili bir başka kitap da Altun Yaruk'tur. Uy- gurların dinî inançlarını, dil zenginliğini ve ulusal özelliklerini göstermesi bakımından, bir çeviri ol- masına rağmen kültürel değerlerimiz arasında sa- yılmaktadır. (III) Tahminen 930 yılında Uygur harf- leriyle kaleme alınmış olan Irk Bitig, Mani muhitin- de yazılmış önemli bir eserdir. İçinde dine ait un- surlar bulunmakla beraber dinî bir eser değildir; bir fal kitabıdır. (IV) Prens Kalyanamkara ve Papam- kara Hikâyesi adıyla meşhur olan "Edgü Ögli Tigin ile Ayig Ögli Tigin" (İyi Düşünceli Şehzade ile Kö- tü Düşünceli Şehzade) Uygurlar Dönemi'nin en ta- ninmış hikâyelerinden biridir. (V) Uygurlara ait di- ğer bir eser de "Çeştani Bey Hikâyesi" adıyla bili- nen Baykal Gölü'nün güneyinde VIII-XII. yüzyıllar- da hüküm sürmüş Uygur Bey'i Çeştani'nin macera- larını anlatır. mi'ne : 5. ek yesi ni ese azılm Yukarıda numaralanmış parçaların hangisinde bir bilgi yanlışlığı söz konusudur? ......... D) IV. E) V. n A) I. C) III. B) II. V

3 1 1. Ziya Paşa, bazı atasözlerinin içeriğini şiirlerinde değişik biçimlerde ifade etmiştir. Bir bakıma atasözlerini farklı ifa- delerle nazma dönüştürmüştür. Ayrıca pek çok beyti, ata- sözü niteliğindedir. Aşağıdaki beyitlerden hangisi Ziya Paşa'nın bu özel- liklerine örnek gösterilemez? A) Bî-baht olanın bağına bir katresi düşmez Bârân yerine dürr ü güher yağsa semâdan B) Nush ile uslanmayanı etmeli tekdir Tekdirle uslanmayanın hakkı kötekdir C) Hiç necabet verir mi bed-asla üniforma Zerdüz palan ursan eşek yine eşşekdir D) Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde E) Sen ki şah-ı hüsn i ansin elverir mi sevdiğim Dil-şikenlikler bu nakz u peymanlıklar sana

Tanzimat Şiiri 3 şiir ÜNİTE 3. 1. Ziya Paşa, bazı atasözlerinin içeriğini şiirlerinde değişik biçimlerde ifade etmiştir. Bir bakıma atasözlerini farklı ifa- delerle nazma dönüştürmüştür. Ayrıca pek çok beyti, ata- sözü niteliğindedir. Aşağıdaki beyitlerden hangisi Ziya Paşa'nın bu özel- liklerine örnek gösterilemez? A) Bî-baht olanın bağına bir katresi düşmez Bârân yerine dürr ü güher yağsa semâdan B) Nush ile uslanmayanı etmeli tekdir Tekdirle uslanmayanın hakkı kötekdir C) Hiç necabet verir mi bed-asla üniforma Zerdüz palan ursan eşek yine eşşekdir D) Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde E) Sen ki şah-ı hüsn ü ansin elverir mi sevdiğim Dil-şikenlikler bu nakz u peymanlıklar sana YAYINLARI 1 LİMİT

EĞERLENDİRME / TEST-48 Oh benim oğlum, gel etme kırma sakın! Ne istedin küfeden yavrum? Ağzı yok, dili yok, Baban sekiz sene kullandı. Hem de derdi ki: "Çok Uğurlu bir küfedir, kalmadım hemen yüksüz..." Baban gidince demek kaldı âdeta öksüz! Onunla besleyeceksin ananla kardeşini. Bebek misin daha öğrenmedin mi sen işini?" Dedim ki ben de: -Ayol dinle annenin sözünü! Fakat çocuk bana haykırdı ekşitip yüzünü: - Sakallı, yok mu işin? Git, cehennem ol şuradan! Ne dırlanıp duruyorsun sabahleyin oradan? Benim içim yanıyor: Dağ kadar babam gitti... - Baban yerinde adamdan ne istedin şimdi? içerik ve biçim özellikleri dikkate alındığında bu dize- lerin aşağıdaki şairlerden hangisi tarafından yazıldığı söylenebilir? A) Muallim Naci B) Ziya Paşa C) Ahmet Haşim D) Cemal Süreya E) Mehmet Akif Ersoy Divan rini

10. Budizm ve Manihaizm ile ilgili hikâyelere yer verilen Altun Yaruk ve Sekiz Yükmek, Türk edebiyatının önemli iki eseridir. Bu parçada sözü edilen eserler, aşağıdaki alfabelerden hangisi ile oluşturulmuştur? A) Uygur B) Arap C) Kiril D) Kök Türk E) Latin TRK DİL

oluşturulmuştur. 8-Divan-Lügati't-Türk ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A)Áraplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılan Türk dilinin ilk sözlüğü sayılır 81 Eserde bazı boy adlarının nereden geldiği ile ilgili bilg er de verilmiştir. kitapta, anonim olan sav, sagu, koşuk örneklerine yer verilmiştir. DEserde değişik Türk boylarının kullandığı lehçeler ve şivelerle ilgili bilgilere de yer verilmiştir. EJEser Hakaniye Lehçesi'yle yazılmıştır. auf odebiyatının ilk ürünüdür.

anlamına gelir. 7. Edip Ahmeti ölümsüz kılan tek eseri 8. Atabet-ül Hakayık bir kitabıdır. ölçüsüyle yazılmıştır. 9. Divanü Lügati't Türk, yy.da dilbilgisi kitabıdır. 7500 Türkçe sözcüğün tarafından yazılmıştır. Türkçenin ilk karşılığına yer verilmiştir.

bulunan en eski Türkçe yazılı belgedir. (11) Göktürk- (Orhun Yazıtları, Islamiyet öncesi döneme ait elde kuk tarafından yazılan ve kendi adına dikilen Ton- lere ait bu yazıtlardan biri 720 yılında Vezir Tonyu- yukuk Yazıtı'dır. (III) Diğer iki yazıt ise 732'de Kül Tigin, 735'te de Bilge Kağan Yazıtları'dır. (IV) Her iki yazıt da Tonyukuk'un ağzından söylenmiş, Yol- luğ Tigin tarafından yazılmıştır. (V) Birbirine paralel düşen cümleler, tezatlar, yer yer secilerle, söylev üslubuyla etkili bir dil kullanılarak yazılmıştır. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- le bilgi vanlisi vardino B) C) III DIV EN