Destan Soruları

14. Bu kitap, Türk kültür ve medeniyet tarihinin temel taşlarından biri ve Türk dilinin şaheseridir. Bu esere adını veren kişi, Türk'ün bilge kişisi, efsanevi ozanı ve ozanların piri, belki bir Türk velisi olan kişidir. Bu eserde yer alan destanî hikâyeler, onun tarafından düzülüp koşulmuştur. Bu kitap, önce dilden dile söylenegelmiş, sonra yazıya geçirilerek yüzyılların ötesinden çağları aşıp günümüze ulaşmış eşi ve benzeri olmayan bir eserdir. Bu parçada sözü edilen kitap aşağıdakilerden hangisidir? A) Kitab-ı Dede Korkut B) Atabetü'l Hakayık C) Divan-ı Hikmet D) Muhakemetü'l Lugateyn E) Divan-ı Lügati't Türk 15., başarılı bir devlet adamı ve devrinin önde gelen bilgin kişilerinden olmasının yanı sıra, Ne- dim ve Şeyh Galip'ten sonra 18. asrin en önde

kate alınarak bir mani oluşturulmak istense bu dizelerin sıralaması aşağıdakilerin hangisi olur? A) M-1-1-N C) N-1-1-1 E) 1--I-N B) N-1-1-1 D) I-IV-11-19 16. Dede Korkut hikâyeleri ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Dede Korkut hikâyeleri Türk ahlâk ve törelerinin, inançlarının, kahramanlıklarının şiir ve düzyazı karışımı bir dille anlatıldığı bir eserdir. B) Hikâyelerin XV. yüzyılın ikinci yarısında yazıya geçirildiği tahmin edilmektedir. C) Hikâyelerde, Orta Asya'da yaşayan Oğuzlar ile onların Anadolu'ya gelmiş boylarının toplum ha- yatını aydınlatan unsurlara sıkça rastlanır. D) Müslümanlığın temellerine dayanan bazı inanış- ların yer aldığı hikâyelerde Şamanizm izleri de görülür. MAMANTAR YAYIN E) Hikâyelerin ilk anlatıcısı; hemen her bölümde halkın atası, bilgin, güçlü halk ozanı ve bilge ola- rak tanıtılan Dede Korkut'tur.

DESTAN Ergenekon Göç Oğuz Kağan Alp Er Tunga Bozkurt Çanakkale Şehitlerine Üç Şehitler Destanı Kuvayı Milliye Destanı Kurtarılmış Kudüs İlahi Komedya ULUS/YAZAR YAPMA/DOĞAL DESTAN İlyada ve Odysseia Nibelungen İgor Ramayana Mahabarata La Cide Satuk Buğra Han Destanı Manas Gılgamış Köroğlu Destanı Seyit Battal Gazi Destanı ULUS/YAZAR YAPMA/DOGAL

17. Türk edebiyatında ordunun akınlarını, savaşlarını, kahramanlıklarını, zaferlerini; manzum ve mensur biçimde anlatan eserlere verilen addır. Belli bir döneme ilişkin olayları ayrıntılı biçimde anlattıkları için tarihsel önem taşıyan bu eserler, tarihçilerin çalışmalarına da ışık tutmuştur. Bu parçada söz edilen tür hangisidir? Gazavatname Sefaretname e aittir. Sorular OM'nin Yli 122 Menakibname D) İskendername a kuruluş tarafından kullala

10. I. İslami dönemde oluşmakla birlikte dinî bir özel- lik taşımayan, bütün Türk boyları arasında yay- gın olarak anlatılan bir destandır. Destanın fark- li aşıklarca anlatılan 24 ayrı söylenişi vardır. II. Destanın kökenlerini Orta Asya'ya kadar götü- renler vardır. III. Destanın esas biçimi Anadolu'da oluşmuştur. IV. Doğum ve ölüm tarihleri bilinmeyen destan kahramanının asıl adı Ruşen Ali'dir. V. 16. yüzyılda Bolu civarında yaşadığı tahmin edilmektedir. abr Numaralanmış cümlelerde aşağıdaki destanlar- dan hangisiyle ilgili bilgiler verilmiştir? A) Danişmend Gazi Destanı BKöroğlu Destanı C) Saltuk Buğra Han Destanı D) Edige Destanı E) Cengiz Han Destanı

Aşağıdaki cümlelerdeki bilgiler doğru ise boşluğa D, yanlış ise Y yazınız. a. () Türeyiş, Uygur devri Türk destanlarındandır. b. () Destanlar ağızdan ağza dolaşarak oluşmuştur. c. () Destanlardaki kahramanlar lider ve kurtarıcı rolündedir. d. () Destanların oluşabilmesi için o ulusun hayal gücüne ve tarihi zenginliğe sahip olması gerekir. e. ( ) Oğuz Kağan Destanı Saka Türklerine aittir. f. () Göç destanı Islamiyet'in kabulünden önceki Türk destanlarından değildir. g. () Şu Destanı, Makedonyalı Büyük İskender ile Türk hükümdarı Şu'nun karşılaşmasını anlatmaktadır. h. () Ilyada, Kurtarılmış Kudüs, Kalevala doğal destanlardandır. I. () Genç Osman Destanı, yapay destanlardandır. i. () Destan dönemine mitolojik ögeler hakim değildir.

Sehname (Firdevsi), Iran-Turan mücadelelerini, İran'ın ulusal kah- 2 ramani Rüstem in yiğitliklerini ve Büyük İskender'in Iran'ı işgalini anlatır. 5 Ilyada ve Odysseia (Homeros), Yunanların Troya Savaşlarına gidiş- lerini ve savaşlardan dönüşlerini anlatır. 6 Kalevala, doğaya karşı savaşan Finlilerin erdemlerini, bilgeliklerini anlatır. Nibelungen, 5. yüzyılın ilk yarısındaki Hun-Germen savaşlanını anlatır. Nibelungen destans Orta Çağ boyunca çok popüler olduğu için, anlatio- lan destanın içine, anlatıldığı dönemin zevkine uygun motifler katmiştir Mahabharata, Krişna ve Arcuna'nın kahramanlıklarını, Ramayana, Ayadhya prensi Rama'nın yaşamını anlatır. Beowulf, Yiğit Beowulf ve arkadaşlarının bir canavarla mücadele- sini anlatır. igar, 12. yüzyılda Kıpçak Turkleriyle Rusların yaptıkları savaşlanı anlatır Le Gid, Ispanyolların ulusal kahramanı Rodrigo'nun 11. yüzyılda Araplaria olan mücadelesini anlatır. 9 Chanson de Roland, Charlemagne Dönemi'nde Müslümanlarla ya- pilan savaşları anlatır. O o o o o o o o o Iran Hint İspanyol Fransız Yunan Rus Fin Alman Ingiliz E

6. Aşağıdaki tablolarda bazı destanlar gruplanmıştır. A 8 1. Altay-Yakut Dönemi Yaradılış Destani 2. Sakalar Dönemi • Alp Er Tunga Destani Q. Şu Destani 3. Hun Dönemi • Oğuz Kağan Destanı 4. Köktürk Dönemi • Bozkurt Destani • Ergenekon Destani PSAMYA 5. Uygur Dönemi Türeyiş Destanı Göç Destanı B • Satuk Buğra Han Destani • Manas Destani Cengiz Han Destani • Timur ve Edige Destanı • Battal Gazi Destanı Danişmend Gazi Destani • Köroğlu Destanı ● Blamiyet sonral Bu destanlarla ilgili, 1. Tüm destanlar Türklere aittir. II. B grubundaki destanlar A grubundakilere göre daha yakın bir zamanda oluşmuştur. III. A grubundaki destanlar doğalken B grubundakiler yapma destandır. IV. B grubundaki destanlar Anadolu sahasında oluşmuştur. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Ive Il Byt ve !!! I ve III D) II ve IV - -E) til ve IV TV halk edebiyatı ürünleridir. 9. O Büy CO 8

P 12. Destanlar, henüz aklın ve bilimin toplum hayatına tam anlamıyla hakim olmadığı ilk çağlarda ortaya çıkmış, milletleri derinden etkileyen tarihî ve sosyal olaylarını anlatan sözlü edebiyat ürünleridir. Bu tür edebî eser- ler tabi afetler, göçler, savaşlar ve istilalar gibi önemli olayların etkisiyle tarihin eski çağlarında meydana gel- miştir. Ayrıca Türk destanları, İslam'dan önceki eski adet, inanç, tören ve bütün hayat tarzlarını öğrenmek için de en önemli kaynaklardır. ---- İslamiyet'in kabu- lünden önceki Türk destanlarındandır. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilemez? A) Yaratılış Destanı B) Oğuz Kağan Destanı C) Türeyiş Destanı D) Cengiz Han Destanı E) Bozkurt Destanı 69

6. Hun ülkesinin kuzeyinde So adı verilen bir ülke vardı. Burada, Hunlarla aynı soydan olan Göktürkler otururdu. Bir gün Göktürkler So ülkesinden ayrıldılar. Bu sırada başlarında Kağan Pu adlı bir yiğit vardı. Kağan Pu'nun on altı kardeşi bulunuyordu. On altı kardeşten birinin annesi kurttu. Annesi Göktürklerce en kutsal yaratıklardan biri olarak bilinen ve böyle kabul edilen bir kurt olduğu için TOROLA delikanlı, rüzgârlara ve yağmura söz geçirir, bu iki kuvveti buyruğu altında tutardı. Bununla beraber, So ülkesindeki we yurtlarından ayrılan Göktürkler düşmanlarının baskınına uğradılar. Bu baskında düşmanlar bütün Göktürkleri yok ettikleri gibi on altı kardeşten sadece birisi kurtulabildi. Kurtulan delikanlı annesi kurt olan idi. Bu delikanlının da, birisi yaz, diğeri de kış ilahının kızı olan iki karısı vardı. Baskından sonra her ikisinden ikişer oğlu oldu. Zamanla kalabalıklaşıp çoğalan halk, çocuklardan en büyüğünü d ACER s assis kendilerine hakan seçtiler. Athens insteed hulso (3 Bu paragrafta özetlenen destan aşağıdakilerden han- gisidir? naleed noileneg3 Limit Yayınl A) Türeyiş Destanı B) Alp Er Tunga Destanı C) Göç Destanı D) Bozkurt Destanı E) Ergenekon Destanı 273Y

ecl CU 60 Er- 4. Destanlar oluşumlarına göre doğal ve yapay olarak ikiye ayrılır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi olusu- muna göre diğerlerinden farklıdır? A) Alp Er Tbaga B) Kalevela C) Nibelungen D) Sibto E) Cilgin Orlando E 1 1 1 f I F 1 1 1

A AYT/Edebiyat-Sosyal Bilimler - 1 7. Sonra Oğuz Kadan büyük bir toy (ziyafet) verdi. Halka emir (verdi ki...) (Oğuz Kağan) halkı çağırınca, ahali bir- birine danıştı ve geldi. Oğuz Kağan kırk masa ve kırk sıra yaptırdı. Türlü yemekler. (...), tathlar ve kımızlar yediler ve içtiler. Teydan sonra Oğuz Kağan beylere ve halka buy- ruk verdi ve "Ben sizlere-oldum kağan, Alalım yay ile kalkah, Nişan olsun bize buyan, Bozkurt olsun (bize) uran, Demir Kargi olsun orman, Av yerinde yürüsün kulan, Daha deniz, daha müren, Güneş bayrak, gök kurikan," dedi. Yukarıdaki parça aşağıda verilen Türk boylarının han- gisine ait bir destandan alınmıştır? db) A) Uygur Türkleri (B) Göktürkler D) Hunlar C) Sakalár akayar bil HASOA A E) Kırgılar VAS E

1. Aşağıda özellikleri verilen destanların isimlerini boş bırakılan yerlere yazınız. a) Uygur Türklerine ait bir destandır. Destana göre eski Hun hükümdarlarından birinin iki kızı vardır. Onların tanrılarla evlenmek için yaratıldığı inancı hâkimdir. Hükümdar, kızlarını insanlardan uzak tutmak için yüksek bir kule yaptırır, kızları kuleye kapatır. Tanrı, bozkurt şeklinde gelir ve kızlarla evlenir. b) Uygur Türklerine ait bir diğer destandır. Türklerin kutsal yada taşını Çinlilere vermeleri üzerine Tanrı tarafından cezalandırılmaları, kuraklığın başlaması sebebiyle de yaşadıkları yeri terk etmek zorunda kalmaları anlatılır. c) Göktürklerin en büyük destanıdır. Destan adini; Türklerin yüzyıllar boyunca çift sürerek, maden işleyerek, avcılık yaparak yaşamlarını sürdükleri, çevresi yüksek aşılmaz dağlarla çevrili kutsal bildikleri topraklardan almıştır. d) MS VI. yüzyıldan VII. yüzyıl ortalarına kadar egemen olan Göktürk devletinin soy kütüğü ve var olma hikâyesinin anlatıldığı destandır. Soyu sopu öldürülmüş olan Türk çocuğunun dişi bir kurt tarafından nasıl büyütüldüğünü anlatır. e) Makedonya kralı Büyük İskender ile Saka hükümdarı arasındaki mücadeleyi anlatır. f) Hun hükümdarı Mete'nin yaptığı savaşlar ve ülkeyi üç oğluna paylaştırmasını konu alan destandır. g) Kırgızlara ait, dünyanın en uzun destanıdır. h) Yakut ve Altay Türklerine ait, bilinen en eski destanımızdır.

‒‒‒‒ --, Cehennem'e, Araf'a ve Cennet'e yaptığı düşsel bir geziyi destanlaştırdığı yapıtıdır. On dört bin dizenin üzerinde bir dize sayısı ile - adlı yapıtı, dünya şiirinin baş- şiir tarihinin en uzun soluklu destanlayndan biridir. Şaire göre, yer, evrenin merkezindedir ve hareketsizdir. Yerin etrafında sırasıyla, Ay, Merkür, yenüs, Mars, Jüpiter ve Satürn'ün küreleri bulunur. Satürn küresinden sonra, sabit, yıldızlar küresi ve ondan sonra da "İlk hareket ettirici küre" gelir. Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki- lerden hangisi getirilmelidir? A) Dante'nin - İlahi Komedya B) Tasso'nun - Kurtarılmış Kudüs C) Milton'un - Kaybolmuş Cennet A D) Altay Türklerinin - Yaratılış E) Homeros'un - İlyada AYT EDEBİYAT SORU BANKASI

5. Kırgızların millî destanı olan bu eserin tamamı manzumdur. 11 ve 12. yüzyıllarda Kırgız Türklerinin oluşturdukları bu des- tan, kısa zamanda geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Aynı za- manda dünyanın en uzun destanı olma özelliğine sahiptir. Bu parçada tanıtılan destan aşağıdakilerden hangisidir? A) Yaradılış Destanı B) Edige Destanı C) Attila Destanı D) Manas Destanı E) Battal Gazi Destanı

Ak ana bunları söyledi ve kayboldu. Tanrı Ülgen'in kulağın- dan bu buyruk hiç gitmedi. Insana da bu öğüdü iletmekten bıkmadı: "Dinleyin ey insanlar, varı yok demeyin. Varlığa yok deyip de, yok olup da gitmeyiniz." Tanrı Ülgen yere bakarak: "Yaratılsın yer!" Göğe bakarak "Yaratılsın Gök!" Bu buyruk- lar verilince yer ve gök yaratılmış. Tanrı Ülgen çok büyük üç balık yaratmış ve dünya bu balıkların üzerine konmuş. Böylece dünya gezer olmamış bir yerde sabit olmuş. Tanrı Ülgen balıkların kımıldadıklarında dünyaya su kaplamasın diye Magdaşire'ye balıkları denetleme görevi vermiş. Tanrı Ülgen, dünyayı yarattıktan sonra tepesi Ay'a Güneş'e değen etekleri dünyaya değmeyen büyük Altın Dağın başına geçip oturmuş. Dünya altı günde yaratılmıştı, yedinci günde ise Tanrı Ülgen uyumuş kalmıştı. Uyandığında neler yarattım diye baktı: Ay'la Güneş'ten başka fazladan dokuz dünya birer cehennem ile bir de yer yaratmıştı. Günlerden bir gün Tanrı Ülgen denizde yüzen bir toprak parçacığı üzerinde bir parça kil gördü." İnsanoğlu bu olsun, insana olsun baba." dedi ve toprak üstündeki kil birden insan oldu. Tanrı Ülgen bu ilk insa- na "Erlik" adını verdi ve onu kardeşi kabul etti. Ancak Erlik'in yüreği kıskançlık ve hırsla doluydu. Tanrı Ülgen gibi güçlü ve yaratıcı olmadığı için öfkelendi. 7. Bu parçada özeti verilen edebî tür aşağıdakilerden han- gisidir? A) Sav D) Destan B) Sagu E) Koşuk C) Koşma